Περικυκλωμένος από ταύρους, λιοντάρια να τον ξεσκίζουν, άγρια σκυλιά να τον απειλούν, αγριοβούβαλους να τον τρυπούν με τα κέρατά τους – έτσι νιώθει ο Ψαλμωδός. Και ο Ψαλμός αυτός μας δείχνει το πως ο άνθρωπος της πίστης μπορεί να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση, να αντιδράσει μπροστά σε απειλητικά προβλήματα. Θα σταθούμε σε πέντε συμβουλές, οδοδείκτες σε μία πορεία μέσα και πέρα από τα προβλήματα.
Ο Ψαλμός αυτός έχει αρκετά θέματα…Θέματα που μας προβληματίζουν και μας μπερδεύουν.
Το πρώτο είναι ο ωμός μιλιταριστικός τόνος όλου του Ψαλμού. Ο Δαβίδ ευχαριστεί τον Θεό για την βοήθειά Του στην μάχη για την καθύποταξη και εξολόθρευση των εχθρών του. Γράφει χαρακτηριστικά, “Παίρνω κυνήγι τους εχθρούς μου και τους φτάνω, και δε γυρίζω πίσω ώσπου ν’ αφανιστούν. Τους εξοντώνω και δεν μπορούν να σηκωθούν· πέφτουν κάτω απ’ τα πόδια μου.” (38 – 39). Κι όλα αυτά με την δύναμη του Θεού! Το δεύτερο είναι η σχεδόν αλλαζονική διάθεση αυτοδικαίωσης του Ψαλμωδού ο οποίος επιδεικνύει προκλητικά την δικαιοσύνη του. Διαβάζουμε, “Απέναντί του στάθηκα άψογος, και φυλαγόμουν να μην ανομήσω” (εδ. 24). Μας θυμίζει τον Φαρισαίο της γνωστής παραβολής που κομπάζει περήφανα μπρος στον Θεό. Το τρίτο είναι η μηχανιστική προσέγγιση του τρόπου με τον οποίον ο Θεός ενεργεί η οποία συνοψίζεται στην φράση του εδ. 26 “Με τον πιστό, Κύριε, είσαι πιστός, τέλειος είσαι με τον τέλειο” και στην φράση “Ο Κύριος με αντάμειψε γιατί του στάθηκα πιστός” (εδ. 21 και 25). Νομίζω ότι αυτά αρκούν…
Το αίσθημα της αδικίας που σε πνίγει και η έλξη της εκδίκησης είναι βαθιά ριζωμένα στην ανθρώπινη καρδιά. Η τάση να θέλουμε να ανταποδώσουμε το κακό που μας έγινε μοιάζει φυσιολογική και αναπόφευκτη. Ο Χριστός όμως μας δίδαξε να αγαπούμε τους εχθρούς μας και να ευλογούμε αυτούς που μας καταρώνται. Ο απ. Παύλος μας τόνισε ότι εάν ο εχθρός μας πεινά πρέπει να τον ταίζουμε και αν διψά να τον ποτίζουμε. Διαβάζοντας όμως τον Ψαλμό 17 μοιάζει να αγνοεί αυτήν την υψηλή ηθική και να εκφράζει το ένστικτο της ανταπόδωσης. Διαβάζουμε έτσι ο Ψαλμωδός να προσεύχεται “γονάτισέ τους… Κύριε με το χέρι σου λιγόστεψε τους τη ζωή! Δώσ’ τους την τιμωρία που τους φύλαγες…” (13 – 14).
Ο Ψαλμός αυτός έχει ως θέμα του την επιθυμία. Είμαστε πλάσματα που λαχταρούμε να βρούμε χαρά, πληρότητα, απόλαυση. Συχνά όμως η επιθυμία μας αποπροσανατολίζεται, παίρνει λάθος δρόμο. Αυτό βλέπουμε να έχει συμβεί και στη ζωή του Ψαλμωδού. Τα εδάφια 3 και 4 είναι πολύ δύσκολο να μεταφραστούν καθώς το νόημα του εβραϊκού κειμένου μπορεί να πάει προς διάφορες κατευθύνσεις. Όμως υπάρχει μία λέξη που ξεχωρίζει στο τέλος του εδ. 3. Είναι η λέξη “επιθυμία”. Μέσα στην ασάφειά των εδαφίων αυτών μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μιλούν για την επιθυμία που εκτροχιάστηκε, ξεστράτισε.
Η λατρεία δεν είναι αποκομμένη από την ηθική. Η εκδήλωση της αγάπης μου προς τον Θεό δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την έκφραση της αγάπης μου προς τον πλησίον. Αυτό μοιάζει να είναι το κεντρικό μήνυμα αυτού του Ψαλμού. Είναι πιθανό ο Ψαλμός αυτός να ανήκει σε μια μικρή λειτουργία εισόδου του προσκυνητή που ετοιμάζεται να μπει στον ναό της Ιερουσαλήμ κορυφώνοντας έτσι το προσκυνηματικό του ταξίδι στην άγια πόλη. Ανεξάρτητα όμως από το πλαίσιο και την χρήση αυτού του Ψαλμού εντύπωση προξενεί η σύνδεση της ηθικής με την λατρεία. Δηλαδή το τι κάνω στην ζωή μου, στην καθημερινότητά μου, στις σχέσεις μου είναι σχετικό με το τι κάνω μέσα στον ναό. Αξίζει μάλιστα να προσέξουμε το περιεχόμενο των ηθικών επιταγών που παραθέτει σε αυτόν ο Ψαλμωδός: ειλικρίνεια στα λόγια, ακεραιότητα στις σχέσεις, δικαιοσύνη προς τον αδύναμο, τιμιότητα στις δοσοληψίες.
O Ψαλμός αυτός μας διδάσκει. Δύσκολα θα τον έλεγες προσευχή μιας και σε αυτόν ο Ψαλμωδός δεν απευθύνεται άμεσα προς τον Θεό. Μιλά για τον Θεό αλλά όχι στον Θεό. Είναι λοιπόν ένας Ψαλμός που μας διδάσκει ότι η ζωή μας και η πορεία μας είναι καρπός διαφόρων συσχετισμών. Ο πρώτος αφορά τον συσχετισμό μεταξύ του τι σκεφτόμαστε και του τι πράττουμε. Έτσι ο άφρονας πρώτα “λέει στην καρδιά του” – που είναι ένας άλλος τρόπος να πούμε “σκέφτεται” – και μετά “πράττει”. Το πώς σκεφτόμαστε και το τι σκεφτόμαστε παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στο πως ζούμε, ενεργούμε και πράττουμε. Υπάρχει όμως και ένας άλλος συσχετισμός που ερμηνεύει την ζωή. Είναι η σύνδεση του της σχέσης μας με τον Θεό και της σχέσης μας με τον συνάνθρωπό μας. Σύμφωνα με τον Ψαλμό αυτό η ρήξη της πρώτης γεννά εκφυλισμό της δεύτερης. Ο άφρονας που σκέφτεται ότι δεν υπάρχει Θεός είναι αυτός που στη συνέχεια και ως αποτέλεσμα εκμεταλεύεται τον πλησίον του και αδικεί τον αδύναμο. Η απομάκρυνση του Θεού από την ζωή μας φέρνει αποδόμηση και αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού.