Ψαλμοί

Περικυκλωμένος από ταύρους, λιοντάρια να τον ξεσκίζουν, άγρια σκυλιά να τον απειλούν, αγριοβούβαλους να τον τρυπούν με τα κέρατά τους – έτσι νιώθει ο Ψαλμωδός. Και ο Ψαλμός αυτός μας δείχνει το πως ο άνθρωπος της πίστης μπορεί να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση, να αντιδράσει μπροστά σε απειλητικά προβλήματα. Θα σταθούμε σε πέντε συμβουλές, οδοδείκτες σε μία πορεία μέσα και πέρα από τα προβλήματα. 

1. Να είσαι προετοιμασμένος. Παλαιά επικρατούσε η άποψη ότι το βιβλίο των Ψαλμών είναι μία ασύνδετη ανθολογία προσευχών που απλά συγκεντρώθηκαν σε ένα βιβλίο. Όλο και περισσότερο όμως επικρατεί η άποψη ότι μιλούμε για το “βιβλίο” των Ψαλμών. Τονίζεται η αξία της μελέτης των Ψαλμών στην συνάφειά τους. Ο Ψαλμός 22 ακολουθεί τον Ψαλμό 21. Ο Ψαλμός αυτός όπως και ο προηγούμενός του είναι βασιλικοί ψαλμοί, δηλαδή ως θέμα έχουν την προστασία του βασιλιά από τον Θεό. Ιδιαίτερα ο Ψαλμός 21 καταλήγει με μία θριαμβική νότα μιλώντας για εχθρούς που “σ’ άτακτη θα τραπούν φυγή” και για τους πιστούς που “θα τραγουδάμε και θα μεγαλύνουμε τα κατορθώματά σου (του Θεού)” (εδ.13 και 14). Αν είχαμε μόνο τον Ψαλμό αυτό και στήναμε όλην την θεολογία μας σε αυτόν θα πιστεύαμε ότι αυτός που εμπιστεύεται τον Θεό περνά από την ζωή ανέφελος, αλώβητος, ανέγγιχτος από το κακό. Όμως τον Ψαλμό 21 τον ακολουθεί ο Ψαλμός 22 με όλα αυτά τα “θηρία” να κυκλώνουν και να ξεσκίζουν το ταλαίπωρο ψαλμωδό. Η αλληλουχία αυτή μας προσφέρει μία ισορροπία και ουσιαστικά μας προετοιμάζει. Ο πιστός δεν αιφνιδιάζεται από τα προβλήμα καθώς ξέρει ότι η ζωή δεν είναι μόνο ή πάντα η εμπειρία του Ψαλμού 21 αλλά υπάρχει και η ώρα του Ψαλμού 22.

2. Μίλα για τις εμπειρίες σου μέσα από την γλώσσα της γραφής. Το πώς μιλούμε και περιγράφουμε τις εμπειρίες μας έχει τεράστια σημασία. Τα ονόματα που δίνουμε δεν περιγράφουν απλά αλλά νοηματοδούν τις εμπειρίες μας. Βλέπουμε έτσι τον Κύριό μας Ιησού την ώρα του σταυρικού μαρτυρίου του να “μιλά” για τα βιώματά Του με περικοπές από την Βίβλο. Έτσι κράζει από τον σταυρό “Θεέ μου, Θεέ μου γιατί με εγκατέλειψες;” κάνοντας μία αναφορά στον Ψαλμό 22. Την ώρα της πορείας προς τον Γολγοθά κάνει μία αναφορά στον Ωσηέ 10:8 (δες Λουκάς 23:30). Και επίσης την ώρα του θανάτου του, στον Ψαλμό 31:6. Αυτό έχει τεράστια σημασία. Είναι άλλο πράγμα να πεις “πάει ξόφλησα” και άλλο “εις χείρας Σου παραδίδω το πνεύμα μου”. Μιλούν για την ίδια εμπειρία αλλά την φωτίζουν και ερμηνεύουν εντελώς διαφορετικά και αυτό κάνει τεράστια διαφορά στην πρόσληψή της!

3. Θυμήσου το παρελθόν. Ξανά και ξανά ο Ψαλμωδός συνδέει το δεινό παρόν του με την ανάμνηση της πιστότητας του Θεού στο παρελθόν. Έτσι στα εδ. 2 – 3 εκφράζει το παράπονό του για την θλίψη του και στο εδ. 4 ξεκινά με την λέξη “αλλά”. Η λέξη αυτή αντιστέκεται στην μονοσήμαντη ανάγνωση της πραγματικότητας. Υπάρχει αυτό που τώρα βιώνω “αλλά” υπάρχει και κάτι ακόμη. Αναφέρεται λοιπόν στην συλλογική μνήμη των ενεργειών του Θεού στην ιστορία του λαού Του στο παρελθόν (εδ. 4 – 6). Όμως στο εδ. 7 έχουμε ένα ακόμη “αλλά”. Η ανθρώπινη εμπειρία δεν είναι “γραμμική”. Δηλαδή εκεί που νομίζεις ότι βρήκες ισορροπία πέφτεις ξανά κάτω, ξεκινάς ξανά από τα ίδια: “αλλά εγώ είμαι σκουλήκι κι όχι άνθρωπος….”. Το θέμα ξανά είναι η πίεση του παρόντος. Όμως στα εδ. 10 – 11 στρέφει πάλι πίσω στο παρελθόν της σχέσης του με τον Θεό. Αυτό το “μπρος – πίσω” περιγράφει τόσο καλά την ανθρώπινη συνθήκη. Ο Ψαλμωδός θυμάται το παρελθόν για να αντιμετωπίσει το παρόν.

4. Κάνε υπομονή. Μερικές φορές τα ερωτήματά μας θα απαντηθούν αλλά μετά από καιρό. Είπαμε ήδη ότι πρέπει να δούμε τους Ψαλμούς μέσα στο πλαίσιό τους, μέσα στο “βιβλίο” των Ψαλμών. Και όπως πριν αντιπαραβάλλαμε τον Ψαλμό 22 με τον προηγούμενό του, αξίζει τώρα να τον συνδέσουμε και με τον επόμενο. Έτσι στον Ψαλμό 23 διαβάζουμε “ο Κύριος είναι ο ποιμήν μου… δεν θέλω φοβηθεί κακόν διότι συ είσαι μετ’ εμού”. Μερικές φορές αξίζει να περιμένουμε την επόμενη σελίδα και ίσως εκεί να βρίσκεται η απάντηση στο ερώτημα που μας πιέζει σήμερα! Μάλιστα προχωρώντας στον Ψαλμό 27 διαβάζουμε μία άμεση απάντηση στο έρωτημα του “Θεέ μου γιατί με εγκατελείπεις;” (22:1). Διαβάζουμε τον Ψαλμωδό να ομολογεί “η μάνα κι ο πατέρας μου μ’ εγκατέλειψαν, μα ο Κύριος με δέχεται”!

5. Εμπιστέψου τον Χριστό. Ο Ψαλμός αυτός είναι ο Ψαλμός του Χριστού. Περιγράφει προφητικά το σταυρικό μαρτύριο του Μεσσία. Τα εδ. 8 – 9 και 19 περιγράφουν εμπειρίες του Χριστού στο σταυρό. Επίσης η λεπτομέρεια στο εδ. 17 στην μετάφραση των Εβδομήκοντα ότι “τρύπησαν” (ὤρυξαν) τα χέρια και τα πόδια παραπέμπει στο μαρτύριο του Κυρίου μας. Ο Ψαλμός αυτός λοιπόν μας θυμίζει αυτό που διαβάζουμε στην Εβραίους 4:15 – 16 ότι ο αρχιερέας μας μπορεί να μας καταλάβει γιατί δοκιμάστηκε σε όλα! Τελικά η αναφορά του Χριστού στα λόγια του Ψαλμού είναι ένας ακόμη τρόπος ενσαρκωμένης “ταύτισης” του Λόγου με την εμπειρία του ανθρώπου. Ο Χριστός ξέρει τον πόνο μας και για αυτό μεσιτεύει για μας. 

Ο Ψαλμός αυτός έχει αρκετά θέματα…Θέματα που μας προβληματίζουν και μας μπερδεύουν. 

Το πρώτο είναι ο ωμός μιλιταριστικός τόνος όλου του Ψαλμού. Ο Δαβίδ ευχαριστεί τον Θεό για την βοήθειά Του στην μάχη για την καθύποταξη και εξολόθρευση των εχθρών του. Γράφει χαρακτηριστικά, “Παίρνω κυνήγι τους εχθρούς μου και τους φτάνω, και δε γυρίζω πίσω ώσπου ν’ αφανιστούν. Τους εξοντώνω και δεν μπορούν να σηκωθούν· πέφτουν κάτω απ’ τα πόδια μου.” (38 – 39). Κι όλα αυτά με την δύναμη του Θεού! Το δεύτερο είναι η σχεδόν αλλαζονική διάθεση αυτοδικαίωσης του Ψαλμωδού ο οποίος επιδεικνύει προκλητικά την δικαιοσύνη του. Διαβάζουμε, “Απέναντί του στάθηκα άψογος, και φυλαγόμουν να μην ανομήσω” (εδ. 24). Μας θυμίζει τον Φαρισαίο της γνωστής παραβολής που κομπάζει περήφανα μπρος στον Θεό. Το τρίτο είναι η μηχανιστική προσέγγιση του τρόπου με τον οποίον ο Θεός ενεργεί η οποία συνοψίζεται στην φράση του εδ. 26 “Με τον πιστό, Κύριε, είσαι πιστός, τέλειος είσαι με τον τέλειο” και στην φράση “Ο Κύριος με αντάμειψε γιατί του στάθηκα πιστός” (εδ. 21 και 25).  Νομίζω ότι αυτά αρκούν…

Ας τα πάρουμε ένα ένα ξεκινώντας από τα τελευταίο. 

Σχετικά λοιπόν με αυτήν την απλοϊκή αντίληψη ότι ο Θεός είναι καλός με αυτούς που είναι καλοί πρέπει να κρατάμε στον νου μας όλο το βιβλίο των Ψαλμών ως μία ισορροπημένη ενότητα. Μέσα σε αυτό υπάρχουν αρκετοί Ψαλμοί που ισχυρίζονται το ίδιο. Όμως σε αυτό υπάρχουν επίσης και πάρα πολλοί άλλοι Ψαλμοί θρήνου και παραπόνου. Είναι Ψαλμοί στους οποίους ο Ψαλμωδός διαπιστώνει ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα τόσο απλά και δεδομένα. Υπάρχει ο Ψαλμός 1 αλλά και ο Ψαλμός 73 όπως υπάρχει το βιβλίο των Παροιμιών αλλά και του Ιώβ και του Εκκλησιαστή. Η εμπειρία του Ψαλμωδού εδώ είναι αληθινή και για αυτό έχει θέση μέσα στην συλλογή προσευχών της κοινότητας. Ας μην κάνουμε το λάθος όμως να θεωρήσουμε ότι είναι η μόνη ή η κανονιστική. Υπάρχουν κι άλλες εμπειρίες επειδή ο Θεός εργάζεται και με άλλους τρόπους. Αυτές πρέπει να μπουν η μία δίπλα στην άλλη.

Ερχόμαστε τώρα στο θέμα της προκλητικής διακήρυξης της δικαιοσύνης και ηθικής ακεραιότητας του Ψαλμωδού. Την ονομάζω προκλητική επειδή όλοι ξέρουμε καλά την ζωή του Δαβίδ! Πώς είναι δυνατόν αυτός ο Ψαλμός να στέκεται στο τέλος ενός βιβλίου (ο Ψαλμός αυτός απαντά και στο κεφ. 22 του Β’ Σαμουήλ) που εξιστορεί με λεπτομέρεια την τραγική πτώση και αμαρτία του Δαβίδ. Υπάρχει κάτι το ενοχλητικό. Δεν είναι δυνατόν να μιλά απλά για τον Δαβίδ. Στην πραγματικότητα δεν είναι δυνατόν να μιλά για κανέναν βασιλιά ή άνθρωπο. Μένουμε λοιπόν με την απορία. 

Ας δούμε και το τρίτο θέμα, την τρίτη δυσκολία. Πώς είναι δυνατόν να χαρούμε με έναν τόσο πολεμοχαρή ψαλμό; Έχουμε και σήμερα έναν ύμνο που λέει “τα χέρια μου εσύ σε πόλεμο διδάσκεις…” (εδ. 35). Πάντα σκέφτομαι τι άραγε θα σκεφτόταν κάποιος που μπαίνει μέσα στην εκκλησία μας ακούγοντας έναν τέτοιο ύμνο. Αυτό βέβαια που αξίζει να σημείωσουμε εδώ είναι ότι η γλώσσα αν και περιέχει μιλιταριστικές περιγραφές ταυτόχρονα ξεφεύγει από ένα απλό ιστορικό ρεαλισμό. Ιδιαίτερα στα εδ. 5 – 16 όπου εμφανίζεται ο Θεός Πολεμιστής έχουμε περιγραφές θεοφάνειας, γεμάτη με εικόνες εξώκοσμες και επικές. Ο εχθρός είναι η θάλασσα και οι ποταμοί και τα όπλα είναι ακραία φυσικά φαινόμενα. Φυσικά όλα αυτά ξεφεύγουν από τον ιστορικό ρεαλισμό. Διαβάζουμε στην αρχή του Ψαλμού στην κεφαλίδα ότι σε αυτόν ο Δαβίδ ευχαριστεί τον Θεό για την προστασία του από τον Σαούλ. Εμείς θυμόμαστε από τις αφηγήσεις τον Δαβίδ να κρύβεται και να ταλαιπωρείται προσπαθώντας να ξεφύγει από τον Σαούλ. Με άλλα λόγια εδώ η μάχη περιγράφεται ως επικών διαστάσεων κάτι που δεν ταιριάζει με τις αφηγήσεις των ιστοριών από τη ζωή του Δαβίδ. Μήπως ο Θεός μιλά εδώ για μία μάχη μεγαλύτερη και ίσως διαφορετική από αυτές που πολέμησε ο Δαβίδ στη ζωή του;

Την απάντηση στα ερωτήματα αυτά μας την δίνει η Καινή Διαθήκη. Στην προς Ρωμαίους 15 ο απ. Παύλος μιλά για τον Χριστό και εξηγεί ότι “Στο πρόσωπό του εκπληρώθηκαν οι υποσχέσεις που είχαν δοθεί στους προπάτορές μας, 9και χάρη σ’ αυτόν δόξασαν το Θεό για την ευσπλαχνία του και οι άλλοι λαοί. Όπως λέει η Γραφή: Γι’ αυτό θα σε υμνήσω, Κύριε, ανάμεσα στους άλλους λαούς και θα ψάλω το όνομά σου. 10Και σε άλλο σημείο λέει: Χαρείτε μαζί με το λαό του Θεού και οι άλλοι λαοί…”

Ο απ. Παύλος παραθέτει τέσσερις βιβλικές περικοπές από τις οποίες η πρώτη έρχεται από το βιβλίο των Ψαλμών και συγκεκριμένα από τον Ψαλμό 18. Άρα μας λέει ο απόστολος ότι ο ψαλμός αυτός βγάζει νόημα και βρίσκει τελική και πλήρη εκπλήρωση στο πρόσωπο και έργο του Χριστού! Μιλά για τον απόγονο του Δαβίδ (τελευταίο εδάφιο του Ψαλμού) και για τον Θεό που  “Χαμήλωσε τα ουράνια και κατέβηκε, κάτω απ’ τα πόδια του το σύννεφο του γνόφου” (εδ. 10). Η μάχη που πολέμησε απόγονος του Δαβίδ, ο Θεός που κατέβηκε, ο Κύριος Ιησούς Χριστός φυσικά δεν ήταν – όσο κι αν πολλοί θα το ήθελαν – με τους Ρωμαίους. Αλλά με τις αρχές και τις εξουσίες του κόσμου αυτού ώστε να λυτρώσει λαό από κάθε φυλή και έθνος! 

Με αυτόν τον Θεό μαζί μας λέμε λοιπόν με θάρρος: “Μαζί μ’ εσένα ορμώ σ’ εχθρικό στράτευμα, με το Θεό μου διασκελίζω τείχος.” (30). 

Το αίσθημα της αδικίας που σε πνίγει και η έλξη της εκδίκησης είναι βαθιά ριζωμένα στην ανθρώπινη καρδιά. Η τάση να θέλουμε να ανταποδώσουμε το κακό που μας έγινε μοιάζει φυσιολογική και αναπόφευκτη. Ο Χριστός όμως μας δίδαξε να αγαπούμε τους εχθρούς μας και να ευλογούμε αυτούς που μας καταρώνται. Ο απ. Παύλος μας τόνισε ότι εάν ο εχθρός μας πεινά πρέπει να τον ταίζουμε και αν διψά να τον ποτίζουμε. Διαβάζοντας όμως τον Ψαλμό 17 μοιάζει να αγνοεί αυτήν την υψηλή ηθική και να εκφράζει το ένστικτο της ανταπόδωσης. Διαβάζουμε έτσι ο Ψαλμωδός να προσεύχεται “γονάτισέ τους… Κύριε με το χέρι σου λιγόστεψε τους τη ζωή! Δώσ’ τους την τιμωρία που τους φύλαγες…” (13 – 14). 

Αξίζει όμως να δούμε τον Ψαλμό αυτό λίγο πιο προσεκτικά. Αυτό που είναι απολύτως βέβαιο είναι το ότι ο Ψαλμωδός νιώθει περικυκλωμένος από εχθρούς και επίσης ότι νιώθει αισθήματα εκδίκησης ενάντιά τους. Το ερώτημα είναι τι κάνει με αυτά! Δηλαδή το ερώτημα δεν είναι τι νιώθει ο Ψαλμωδός αλλά τι κάνει με τα αισθήματά του. Τα μεταλάσσει σε σχέδια, τα μετατρέπει σε πράξη; Όχι, αυτό που βλέπουμε είναι ότι τα προσεύχεται. Δηλαδή τα παραδίδει στον Θεό.
Σύμφωνα με το εδ. 3 ο Ψαλμωδός ξεκινά αυτήν την προσευχή του την νύχτα. Καταλήγει στο εδ. 15 λέγοντας, “όμως εγώ δικαιωμένος θα δω το πρόσωπό σου. Όταν ξυπνήσω θα ευφρανθώ από την παρουσία του”. Λέει με άλλα λόγια, “τώρα πάω για ύπνο και ξέρω ότι όταν ξυπνήσω όλα θα έχουν τακτοποιηθεί”. Αντί να μείνει ξύπνιος και να σχεδιάζει το τι θα κάνει και το πως θα εκδικηθεί τους εχθρούς του ή ακόμη να τους στήνει παγίδες μέσα στην νύχτα, αυτός κοιμάται! Κοιμάται και περιμένει ξυπνώντας να δει την δικαίωσή του. Πώς θα γίνει αυτό; Στο εδ. 13 έχουμε το κλειδί, προσεύχεται, “έλα Κύριε αντιμετώπισέ τους”! Βάζει τον Θεό στην υπόθεση. Στην πραγματικότητα αφήνει και παραδίδει την υπόθεση στον Θεό. Μάλιστα αξίζει να σημειώσουμε ότι η λέξη “έλα” (“ανάστηθι” στην μετάφραση του Βάμβα) μπορεί να σημαίνει στο Εβραϊκό κείμενο ακόμη και “ξύπνα”! Ο Ψαλμός κοιμάται επειδή έχει ξυπνήσει τον Θεό. Μερικές φορές το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε όταν μας πνίγει το δίκαιο και μέσα μας φουντώνουν αισθήματα εκδίκησης είναι το να πάμε για ύπνο…. Είναι το να αφήσουμε τον Θεό να αναλάβει. Και είναι αυτό ακριβώς αυτό που ο απ. Παύλος λέει στην Ρωμαίους 12 μέσα από την γνωστή φράση “δώστε τόπο στην οργή” εννοώντας πηγαίνε στην άκρη και δώσε χώρο στην οργή του Θεού να ενεργήσει. 

Ο Ψαλμός αυτός έχει ως θέμα του την επιθυμία. Είμαστε πλάσματα που λαχταρούμε να βρούμε χαρά, πληρότητα, απόλαυση. Συχνά όμως η επιθυμία μας αποπροσανατολίζεται, παίρνει λάθος δρόμο. Αυτό βλέπουμε να έχει συμβεί και στη ζωή του Ψαλμωδού. Τα εδάφια 3 και 4 είναι πολύ δύσκολο να μεταφραστούν καθώς το νόημα του εβραϊκού κειμένου μπορεί να πάει προς διάφορες κατευθύνσεις. Όμως υπάρχει μία λέξη που ξεχωρίζει στο τέλος του εδ. 3. Είναι η λέξη “επιθυμία”. Μέσα στην ασάφειά των εδαφίων αυτών μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μιλούν για την επιθυμία που εκτροχιάστηκε, ξεστράτισε. 

Ο Ψαλμός αυτός έχει λοιπόν σαν στόχο του της θεραπεία της επιθυμίας. Τον επαναπατρισμό της εκεί που πραγματικά ανήκει. Πριν δούμε το πώς το κάνει αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Θεός είναι υπέρ της χαράς! Δείτε το πώς ο Ψαλμός αυτός είναι γεμάτος με όρους που παραπέμπουν στην επιθυμία και στην απόλαυση: “ευχαρίστηση” (εδ. 6), “χαίρεται η καρδιά μου” (εδ. 9), “ευφραίνεται η ύπαρξή μου” (εδ. 9), “αμέτρητη χαρά” (εδ. 11), “απόλαυση αιώνια” (εδ. 11). Γράφει ο C. S. Lewis, “υπάρχει ένα ανέκδοτο για ένα μαθητή που τον ρώτησαν με τι νόμιζε ότι μοιάζει ο Θεός. Το αγόρι απάντησε, στο βαθμό που μπορούσε, ότι ο Θεός ήταν ‘ένα πρόσωπο που πάντα τριγυρίζει για να δει ποιος διασκεδάζει για να τον σταματήσει’” (Χριστιανισμός Απλώς, 107). Ο Θεός μας δημιούργησε ως πλάσματα με επιθυμίες και πόθους. Το πρόβλημα της επιθυμίας είναι ότι, όπως γράφει ξανά αλλού ο C. S. Lewis, “ο Κύριός μας βρίσκει τις επιθυμίες μας πολύ αδύνατες και όχι αρκετά ισχυρές. Είμαστε μπερδεμένα πλάσματα, που χαραμίζουμε τη ζωή μας με ποτά, σεξ και φιλοδοξίες την στιγμή που μια άπειρη χαρά μας προσφέρεται. Κάνουμε σαν ένα ανίδεο παιδί που επιθυμεί να συνεχίζει να παίζει με τις λάσπες σε έναν σκουπιδότοπο επειδή δεν μπορεί να φανταστεί τι σημαίνει η προσφορά να κάνει διακοπές στην θάλασσα. Ικανοποιούμαστε τρομερά εύκολα” (από το βιβλίο Το Βάρος της Δόξας).

Το ίδιο έγινε και με τους Ισραηλίτες. Διαβάζουμε στο εδ. 5 ο Ψαλμωδός να τονίζει ότι ο Θεός είναι η “μερίς της κληρονομίας” του και το “ποτήριό” του. Στο εδ. 6 στην μετάφραση των Εβδομήκοντα έχουμε και τον όρο “σχοινία” που παραπέμπει στα σχοινιά μέτρησης που χρησιμοποιούνταν σε μοιρασιά γης αλλά και το όρο “κλήρο”. Όλοι αυτοί οι όροι σχετίζονται με την κατάκτηση και την μοιρασιά της γης της επαγγελίας (Ιησούς του Ναυή 13:23, 14:4, 15:3, 17:5). Πόσοι άραγε τότε μπερδεύτηκαν και χάρηκαν με την γη της υπόσχεσης και όχι με τον Θεό που θα κατοικεί ανάμεσά τους. Πόσοι χάρηκαν, για να χρησιμοποιήσουμε την αναλογία του Lewis, παίζοντας με τις λάσπες αγνοώντας την προσφορά της απόλαυσης μιας πλατιάς φιλόξενης θάλασσας! 

Ο Ψαλμωδός όμως έχει καταλάβει (εδ. 7). Πίσω και πέρα από οτιδήποτε βιώνουμε στην γη στην πραγματικότητα η χαρά μας βρίσκεται “στα δεξιά” του Θεού (εδ. 11). Ο άνθρωπος λοιπόν είναι πλασμένος για να ζητά μια τέτοια χαρά, να επιθυμεί “τερπνότητες…εις τέλος”, που διαρκούν αιώνια! Όποιος λοιπόν γεύθηκε μια τέτοια χαρά ξέρει ότι “στον άδη δεν θα εγκαταλείψει [ο Θεός] την ψυχή μου, ούτε ο γνήσιος πιστός σου θ’ αφήσεις να αντικρύσει τη φθορά” (εδ. 10).  Υπάρχει μια χαρά που δεν μπορεί να περιοριστεί στον ορίζοντα αυτής της ζωής και αυτού του κόσμου. 

Την χαρά αυτήν την βρίσκουμε στα δεξιά του Πατέρα. Πώς όμως φτάνει κάποιος ή κάποια εκεί; Στις Πράξεις 2 ο Πέτρος αναφέρεται σε αυτόν τον Ψαλμό για να δείξει ότι τελικά εκπληρώνεται στον Χριστό. Είναι Αυτός στον οποίο αναφέρεται ο Ψαλμωδός στα εδ. 10 – 11. Να λοιπόν ο δρόμος προς την απόλαυση. Να ο τρόπος για να είμαστε στα “δεξιά του Πατέρα”. Καθώς ενωνόμαστε με τον Χριστό η επιθυμία μας επαναπροσανατολίζεται και επαναπατρίζεται, θεραπεύεται και πάνω από όλα εκπληρώνεται. Και τότε μπορούμε να χαρούμε κάθε άλλο “καλό” ο Θεός μας προσφέρει εδώ στη γη! Να πούμε στον Κύριο, “εσύ είσαι ο Κύριος μου. Ό,τι καλό έχω δεν προέρχεται παρά από σένα” (Ψαλμός 16:3). 

Η λατρεία δεν είναι αποκομμένη από την ηθική. Η εκδήλωση της αγάπης μου προς τον Θεό δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την έκφραση της αγάπης μου προς τον πλησίον. Αυτό μοιάζει να είναι το κεντρικό μήνυμα αυτού του Ψαλμού. Είναι πιθανό ο Ψαλμός αυτός να ανήκει σε μια μικρή λειτουργία εισόδου του προσκυνητή που ετοιμάζεται να μπει στον ναό της Ιερουσαλήμ κορυφώνοντας έτσι το προσκυνηματικό του ταξίδι στην άγια πόλη. Ανεξάρτητα όμως από το πλαίσιο και την χρήση αυτού του Ψαλμού εντύπωση προξενεί η σύνδεση της ηθικής με την λατρεία. Δηλαδή το τι κάνω στην ζωή μου, στην καθημερινότητά μου, στις σχέσεις μου είναι σχετικό με το τι κάνω μέσα στον ναό. Αξίζει μάλιστα να προσέξουμε το περιεχόμενο των ηθικών επιταγών που παραθέτει σε αυτόν ο Ψαλμωδός: ειλικρίνεια στα λόγια, ακεραιότητα στις σχέσεις, δικαιοσύνη προς τον αδύναμο, τιμιότητα στις δοσοληψίες. 

Κρατώντας λοιπόν την αρχή της σύνδεσης της λατρείας με την ηθική ερχόμαστε ξανά μπροστά στο αρχικό ερώτημα, “και ποιος λοιπόν μπορεί να σταθεί μπρος στον Θεό;” αν έτσι έχουν τα πράγματα; Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι ο Ψαλμός 15 ακολουθεί τον Ψαλμό 14. Όχι τυχαία πιστεύω. Στον Ψαλμό 14 είδαμε ότι δεν υπάρχει κανένας που να κάνει αυτά που ζητά ο Ψαλμός 15. Η σύνδεση αυτή μας βοηθά ώστε ενώ μιλούμε για την σπουδαιότητα της ηθικής να μην πέσουμε στην παγίδα του ηθικισμού. Ο Θεός μας δέχεται λόγω της χάρης Του και όχι λόγω της καλοσύνης μας. Η καλοσύνη και η ηθική είναι μία αναπόφευκτη απαίτηση της λατρείας αλλά η λογική του ψαλτηρίου δεν μας αφήνει να την δούμε ως την αιτία της. Βάζοντας του Ψαλμούς 14 και 15 δίπλα δίπλα βλέπουμε το δίλημμα. Μόνο ο δίκαιος μπορεί να λατρεύσει τον Θεό (Ψαλμός 15) αλλά δεν υπάρχει κανείς δίκαιος (Ψαλμός 14). Τότε; Η Παλαιά Διαθήκη θέτει τα ερωτήματα που απαντά η Καινή Διαθήκη. Μόνο ο Χριστός έζησε με απόλυτη και αψεγάδιαστη ακεραιότητα (Εβραίους 4:15). Ενωμένοι μαζί Του λοιπόν και μέσα σ’ Αυτόν μπορούμε να πλησιάσουμε τον Θεό (Εβραίους 4:16).

O Ψαλμός αυτός μας διδάσκει. Δύσκολα θα τον έλεγες προσευχή μιας και σε αυτόν ο Ψαλμωδός δεν απευθύνεται άμεσα προς τον Θεό. Μιλά για τον Θεό αλλά όχι στον Θεό. Είναι λοιπόν ένας Ψαλμός που μας διδάσκει ότι η ζωή μας και η πορεία μας είναι καρπός διαφόρων συσχετισμών. Ο πρώτος αφορά τον συσχετισμό μεταξύ του τι σκεφτόμαστε και του τι πράττουμε. Έτσι ο άφρονας πρώτα “λέει στην καρδιά του” – που είναι ένας άλλος τρόπος να πούμε “σκέφτεται” – και μετά “πράττει”. Το πώς σκεφτόμαστε και το τι σκεφτόμαστε παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στο πως ζούμε, ενεργούμε και πράττουμε. Υπάρχει όμως και ένας άλλος συσχετισμός που ερμηνεύει την ζωή. Είναι η σύνδεση του της σχέσης μας με τον Θεό και της σχέσης μας με τον συνάνθρωπό μας. Σύμφωνα με τον Ψαλμό αυτό η ρήξη της πρώτης γεννά εκφυλισμό της δεύτερης. Ο άφρονας που σκέφτεται ότι δεν υπάρχει Θεός είναι αυτός που στη συνέχεια και ως αποτέλεσμα εκμεταλεύεται τον πλησίον του και αδικεί τον αδύναμο. Η απομάκρυνση του Θεού από την ζωή μας φέρνει αποδόμηση και αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού.

Ο Ψαλμός αυτός δεν μας διδάσκει μόνο την διάγνωση αλλά δείχνει και προς την θεραπεία. Κλείνει με μία ερώτηση που ίσως να μοιάζει εκτός πλαισίου μιας και τοποθετεί χρονικά τον Ψαλμό στα χρόνια της Βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας. Το ερώτημα όμως ανεξάρτητα από το συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο είναι “ποιος θα χαρίσει απ’ τη Σιών τη σωτηρία του Ισραήλ;” Ποιος μπορεί να βγάλει τον άνθρωπο από αυτό το αδιέξοδο; Η απάντηση είναι ο Κύριος. Μόνο αν μπει ο Κύριος ξανά στο κέντρο των συσχετισμών της ζωής και της κοινωνίας θα έρθει ξανά “αγαλλίαση” και “ευφροσύνη” (εδ. 7).