Σκέψου Αλλιώς

Περικυκλωμένος από ταύρους, λιοντάρια να τον ξεσκίζουν, άγρια σκυλιά να τον απειλούν, αγριοβούβαλους να τον τρυπούν με τα κέρατά τους – έτσι νιώθει ο Ψαλμωδός. Και ο Ψαλμός αυτός μας δείχνει το πως ο άνθρωπος της πίστης μπορεί να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση, να αντιδράσει μπροστά σε απειλητικά προβλήματα. Θα σταθούμε σε πέντε συμβουλές, οδοδείκτες σε μία πορεία μέσα και πέρα από τα προβλήματα. 

1. Να είσαι προετοιμασμένος. Παλαιά επικρατούσε η άποψη ότι το βιβλίο των Ψαλμών είναι μία ασύνδετη ανθολογία προσευχών που απλά συγκεντρώθηκαν σε ένα βιβλίο. Όλο και περισσότερο όμως επικρατεί η άποψη ότι μιλούμε για το “βιβλίο” των Ψαλμών. Τονίζεται η αξία της μελέτης των Ψαλμών στην συνάφειά τους. Ο Ψαλμός 22 ακολουθεί τον Ψαλμό 21. Ο Ψαλμός αυτός όπως και ο προηγούμενός του είναι βασιλικοί ψαλμοί, δηλαδή ως θέμα έχουν την προστασία του βασιλιά από τον Θεό. Ιδιαίτερα ο Ψαλμός 21 καταλήγει με μία θριαμβική νότα μιλώντας για εχθρούς που “σ’ άτακτη θα τραπούν φυγή” και για τους πιστούς που “θα τραγουδάμε και θα μεγαλύνουμε τα κατορθώματά σου (του Θεού)” (εδ.13 και 14). Αν είχαμε μόνο τον Ψαλμό αυτό και στήναμε όλην την θεολογία μας σε αυτόν θα πιστεύαμε ότι αυτός που εμπιστεύεται τον Θεό περνά από την ζωή ανέφελος, αλώβητος, ανέγγιχτος από το κακό. Όμως τον Ψαλμό 21 τον ακολουθεί ο Ψαλμός 22 με όλα αυτά τα “θηρία” να κυκλώνουν και να ξεσκίζουν το ταλαίπωρο ψαλμωδό. Η αλληλουχία αυτή μας προσφέρει μία ισορροπία και ουσιαστικά μας προετοιμάζει. Ο πιστός δεν αιφνιδιάζεται από τα προβλήμα καθώς ξέρει ότι η ζωή δεν είναι μόνο ή πάντα η εμπειρία του Ψαλμού 21 αλλά υπάρχει και η ώρα του Ψαλμού 22.

2. Μίλα για τις εμπειρίες σου μέσα από την γλώσσα της γραφής. Το πώς μιλούμε και περιγράφουμε τις εμπειρίες μας έχει τεράστια σημασία. Τα ονόματα που δίνουμε δεν περιγράφουν απλά αλλά νοηματοδούν τις εμπειρίες μας. Βλέπουμε έτσι τον Κύριό μας Ιησού την ώρα του σταυρικού μαρτυρίου του να “μιλά” για τα βιώματά Του με περικοπές από την Βίβλο. Έτσι κράζει από τον σταυρό “Θεέ μου, Θεέ μου γιατί με εγκατέλειψες;” κάνοντας μία αναφορά στον Ψαλμό 22. Την ώρα της πορείας προς τον Γολγοθά κάνει μία αναφορά στον Ωσηέ 10:8 (δες Λουκάς 23:30). Και επίσης την ώρα του θανάτου του, στον Ψαλμό 31:6. Αυτό έχει τεράστια σημασία. Είναι άλλο πράγμα να πεις “πάει ξόφλησα” και άλλο “εις χείρας Σου παραδίδω το πνεύμα μου”. Μιλούν για την ίδια εμπειρία αλλά την φωτίζουν και ερμηνεύουν εντελώς διαφορετικά και αυτό κάνει τεράστια διαφορά στην πρόσληψή της!

3. Θυμήσου το παρελθόν. Ξανά και ξανά ο Ψαλμωδός συνδέει το δεινό παρόν του με την ανάμνηση της πιστότητας του Θεού στο παρελθόν. Έτσι στα εδ. 2 – 3 εκφράζει το παράπονό του για την θλίψη του και στο εδ. 4 ξεκινά με την λέξη “αλλά”. Η λέξη αυτή αντιστέκεται στην μονοσήμαντη ανάγνωση της πραγματικότητας. Υπάρχει αυτό που τώρα βιώνω “αλλά” υπάρχει και κάτι ακόμη. Αναφέρεται λοιπόν στην συλλογική μνήμη των ενεργειών του Θεού στην ιστορία του λαού Του στο παρελθόν (εδ. 4 – 6). Όμως στο εδ. 7 έχουμε ένα ακόμη “αλλά”. Η ανθρώπινη εμπειρία δεν είναι “γραμμική”. Δηλαδή εκεί που νομίζεις ότι βρήκες ισορροπία πέφτεις ξανά κάτω, ξεκινάς ξανά από τα ίδια: “αλλά εγώ είμαι σκουλήκι κι όχι άνθρωπος….”. Το θέμα ξανά είναι η πίεση του παρόντος. Όμως στα εδ. 10 – 11 στρέφει πάλι πίσω στο παρελθόν της σχέσης του με τον Θεό. Αυτό το “μπρος – πίσω” περιγράφει τόσο καλά την ανθρώπινη συνθήκη. Ο Ψαλμωδός θυμάται το παρελθόν για να αντιμετωπίσει το παρόν.

4. Κάνε υπομονή. Μερικές φορές τα ερωτήματά μας θα απαντηθούν αλλά μετά από καιρό. Είπαμε ήδη ότι πρέπει να δούμε τους Ψαλμούς μέσα στο πλαίσιό τους, μέσα στο “βιβλίο” των Ψαλμών. Και όπως πριν αντιπαραβάλλαμε τον Ψαλμό 22 με τον προηγούμενό του, αξίζει τώρα να τον συνδέσουμε και με τον επόμενο. Έτσι στον Ψαλμό 23 διαβάζουμε “ο Κύριος είναι ο ποιμήν μου… δεν θέλω φοβηθεί κακόν διότι συ είσαι μετ’ εμού”. Μερικές φορές αξίζει να περιμένουμε την επόμενη σελίδα και ίσως εκεί να βρίσκεται η απάντηση στο ερώτημα που μας πιέζει σήμερα! Μάλιστα προχωρώντας στον Ψαλμό 27 διαβάζουμε μία άμεση απάντηση στο έρωτημα του “Θεέ μου γιατί με εγκατελείπεις;” (22:1). Διαβάζουμε τον Ψαλμωδό να ομολογεί “η μάνα κι ο πατέρας μου μ’ εγκατέλειψαν, μα ο Κύριος με δέχεται”!

5. Εμπιστέψου τον Χριστό. Ο Ψαλμός αυτός είναι ο Ψαλμός του Χριστού. Περιγράφει προφητικά το σταυρικό μαρτύριο του Μεσσία. Τα εδ. 8 – 9 και 19 περιγράφουν εμπειρίες του Χριστού στο σταυρό. Επίσης η λεπτομέρεια στο εδ. 17 στην μετάφραση των Εβδομήκοντα ότι “τρύπησαν” (ὤρυξαν) τα χέρια και τα πόδια παραπέμπει στο μαρτύριο του Κυρίου μας. Ο Ψαλμός αυτός λοιπόν μας θυμίζει αυτό που διαβάζουμε στην Εβραίους 4:15 – 16 ότι ο αρχιερέας μας μπορεί να μας καταλάβει γιατί δοκιμάστηκε σε όλα! Τελικά η αναφορά του Χριστού στα λόγια του Ψαλμού είναι ένας ακόμη τρόπος ενσαρκωμένης “ταύτισης” του Λόγου με την εμπειρία του ανθρώπου. Ο Χριστός ξέρει τον πόνο μας και για αυτό μεσιτεύει για μας. 

Ο Ψαλμός αυτός έχει αρκετά θέματα…Θέματα που μας προβληματίζουν και μας μπερδεύουν. 

Το πρώτο είναι ο ωμός μιλιταριστικός τόνος όλου του Ψαλμού. Ο Δαβίδ ευχαριστεί τον Θεό για την βοήθειά Του στην μάχη για την καθύποταξη και εξολόθρευση των εχθρών του. Γράφει χαρακτηριστικά, “Παίρνω κυνήγι τους εχθρούς μου και τους φτάνω, και δε γυρίζω πίσω ώσπου ν’ αφανιστούν. Τους εξοντώνω και δεν μπορούν να σηκωθούν· πέφτουν κάτω απ’ τα πόδια μου.” (38 – 39). Κι όλα αυτά με την δύναμη του Θεού! Το δεύτερο είναι η σχεδόν αλλαζονική διάθεση αυτοδικαίωσης του Ψαλμωδού ο οποίος επιδεικνύει προκλητικά την δικαιοσύνη του. Διαβάζουμε, “Απέναντί του στάθηκα άψογος, και φυλαγόμουν να μην ανομήσω” (εδ. 24). Μας θυμίζει τον Φαρισαίο της γνωστής παραβολής που κομπάζει περήφανα μπρος στον Θεό. Το τρίτο είναι η μηχανιστική προσέγγιση του τρόπου με τον οποίον ο Θεός ενεργεί η οποία συνοψίζεται στην φράση του εδ. 26 “Με τον πιστό, Κύριε, είσαι πιστός, τέλειος είσαι με τον τέλειο” και στην φράση “Ο Κύριος με αντάμειψε γιατί του στάθηκα πιστός” (εδ. 21 και 25).  Νομίζω ότι αυτά αρκούν…

Ας τα πάρουμε ένα ένα ξεκινώντας από τα τελευταίο. 

Σχετικά λοιπόν με αυτήν την απλοϊκή αντίληψη ότι ο Θεός είναι καλός με αυτούς που είναι καλοί πρέπει να κρατάμε στον νου μας όλο το βιβλίο των Ψαλμών ως μία ισορροπημένη ενότητα. Μέσα σε αυτό υπάρχουν αρκετοί Ψαλμοί που ισχυρίζονται το ίδιο. Όμως σε αυτό υπάρχουν επίσης και πάρα πολλοί άλλοι Ψαλμοί θρήνου και παραπόνου. Είναι Ψαλμοί στους οποίους ο Ψαλμωδός διαπιστώνει ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα τόσο απλά και δεδομένα. Υπάρχει ο Ψαλμός 1 αλλά και ο Ψαλμός 73 όπως υπάρχει το βιβλίο των Παροιμιών αλλά και του Ιώβ και του Εκκλησιαστή. Η εμπειρία του Ψαλμωδού εδώ είναι αληθινή και για αυτό έχει θέση μέσα στην συλλογή προσευχών της κοινότητας. Ας μην κάνουμε το λάθος όμως να θεωρήσουμε ότι είναι η μόνη ή η κανονιστική. Υπάρχουν κι άλλες εμπειρίες επειδή ο Θεός εργάζεται και με άλλους τρόπους. Αυτές πρέπει να μπουν η μία δίπλα στην άλλη.

Ερχόμαστε τώρα στο θέμα της προκλητικής διακήρυξης της δικαιοσύνης και ηθικής ακεραιότητας του Ψαλμωδού. Την ονομάζω προκλητική επειδή όλοι ξέρουμε καλά την ζωή του Δαβίδ! Πώς είναι δυνατόν αυτός ο Ψαλμός να στέκεται στο τέλος ενός βιβλίου (ο Ψαλμός αυτός απαντά και στο κεφ. 22 του Β’ Σαμουήλ) που εξιστορεί με λεπτομέρεια την τραγική πτώση και αμαρτία του Δαβίδ. Υπάρχει κάτι το ενοχλητικό. Δεν είναι δυνατόν να μιλά απλά για τον Δαβίδ. Στην πραγματικότητα δεν είναι δυνατόν να μιλά για κανέναν βασιλιά ή άνθρωπο. Μένουμε λοιπόν με την απορία. 

Ας δούμε και το τρίτο θέμα, την τρίτη δυσκολία. Πώς είναι δυνατόν να χαρούμε με έναν τόσο πολεμοχαρή ψαλμό; Έχουμε και σήμερα έναν ύμνο που λέει “τα χέρια μου εσύ σε πόλεμο διδάσκεις…” (εδ. 35). Πάντα σκέφτομαι τι άραγε θα σκεφτόταν κάποιος που μπαίνει μέσα στην εκκλησία μας ακούγοντας έναν τέτοιο ύμνο. Αυτό βέβαια που αξίζει να σημείωσουμε εδώ είναι ότι η γλώσσα αν και περιέχει μιλιταριστικές περιγραφές ταυτόχρονα ξεφεύγει από ένα απλό ιστορικό ρεαλισμό. Ιδιαίτερα στα εδ. 5 – 16 όπου εμφανίζεται ο Θεός Πολεμιστής έχουμε περιγραφές θεοφάνειας, γεμάτη με εικόνες εξώκοσμες και επικές. Ο εχθρός είναι η θάλασσα και οι ποταμοί και τα όπλα είναι ακραία φυσικά φαινόμενα. Φυσικά όλα αυτά ξεφεύγουν από τον ιστορικό ρεαλισμό. Διαβάζουμε στην αρχή του Ψαλμού στην κεφαλίδα ότι σε αυτόν ο Δαβίδ ευχαριστεί τον Θεό για την προστασία του από τον Σαούλ. Εμείς θυμόμαστε από τις αφηγήσεις τον Δαβίδ να κρύβεται και να ταλαιπωρείται προσπαθώντας να ξεφύγει από τον Σαούλ. Με άλλα λόγια εδώ η μάχη περιγράφεται ως επικών διαστάσεων κάτι που δεν ταιριάζει με τις αφηγήσεις των ιστοριών από τη ζωή του Δαβίδ. Μήπως ο Θεός μιλά εδώ για μία μάχη μεγαλύτερη και ίσως διαφορετική από αυτές που πολέμησε ο Δαβίδ στη ζωή του;

Την απάντηση στα ερωτήματα αυτά μας την δίνει η Καινή Διαθήκη. Στην προς Ρωμαίους 15 ο απ. Παύλος μιλά για τον Χριστό και εξηγεί ότι “Στο πρόσωπό του εκπληρώθηκαν οι υποσχέσεις που είχαν δοθεί στους προπάτορές μας, 9και χάρη σ’ αυτόν δόξασαν το Θεό για την ευσπλαχνία του και οι άλλοι λαοί. Όπως λέει η Γραφή: Γι’ αυτό θα σε υμνήσω, Κύριε, ανάμεσα στους άλλους λαούς και θα ψάλω το όνομά σου. 10Και σε άλλο σημείο λέει: Χαρείτε μαζί με το λαό του Θεού και οι άλλοι λαοί…”

Ο απ. Παύλος παραθέτει τέσσερις βιβλικές περικοπές από τις οποίες η πρώτη έρχεται από το βιβλίο των Ψαλμών και συγκεκριμένα από τον Ψαλμό 18. Άρα μας λέει ο απόστολος ότι ο ψαλμός αυτός βγάζει νόημα και βρίσκει τελική και πλήρη εκπλήρωση στο πρόσωπο και έργο του Χριστού! Μιλά για τον απόγονο του Δαβίδ (τελευταίο εδάφιο του Ψαλμού) και για τον Θεό που  “Χαμήλωσε τα ουράνια και κατέβηκε, κάτω απ’ τα πόδια του το σύννεφο του γνόφου” (εδ. 10). Η μάχη που πολέμησε απόγονος του Δαβίδ, ο Θεός που κατέβηκε, ο Κύριος Ιησούς Χριστός φυσικά δεν ήταν – όσο κι αν πολλοί θα το ήθελαν – με τους Ρωμαίους. Αλλά με τις αρχές και τις εξουσίες του κόσμου αυτού ώστε να λυτρώσει λαό από κάθε φυλή και έθνος! 

Με αυτόν τον Θεό μαζί μας λέμε λοιπόν με θάρρος: “Μαζί μ’ εσένα ορμώ σ’ εχθρικό στράτευμα, με το Θεό μου διασκελίζω τείχος.” (30).