Σχόλια στον απόηχο της στέρησης της ελευθερίας του λόγου σε έναν Σέρβο ορθόδοξο καθηγητή θεολογίας
Είναι σχεδόν κοινός τόπος και εντός Ελλάδος αλλά και γενικότερα, η ενοχοποίηση του Προτεσταντισμού για την ανάδυση του ατομικισμού, φαινόμενο αποκρουστικό για τις φερόμενες κοινωνίες της πατρογονικής κοινοτιστικής συλλογικότητας της Ορθόδοξης Ανατολής. Πρόσφατα μάλιστα ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεος, μιλώντας ως εκπρόσωπος τύπου της Εκκλησίας της Ελλάδος για τα θέματα της πανδημίας του κορωνοϊού δήλωσε ρητά: “Η ιδιωτική προσευχή, η ιδιωτική λατρεία δεν είναι μέσα στην παράδοση την ορθόδοξη και την ελληνική παράδοση. Δεν είμαστε προτεστάντες, είμαστε ορθόδοξοι.” (η έμφαση δική μας). Ακριβώς!
Και εδώ ερχόμαστε στην άλλη πλευρά του νομίσματος. Πριν λίγες μέρες στην γειτονική μας Σερβία η Ιερά Σύνοδος της Σερβικής Ορθοδόξου Εκκλησίας απαγόρευσε τον δημόσιο λόγο στον επικ. Καθηγητή Συστηματικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου π. Vukasin Milicevic. Ο λόγος ήταν κάποια σχόλιά του σχετικά με τον χειρισμό της κρίσης από την Εκκλησία και τις αποφάσεις της. Αν κατάλαβα καλά είχε να κάνει με την γνωστή συζήτηση γύρω από την χρήση του “κουταλιού” για την μετάδοση της θείας κοινωνίας (στο τέλος του σημειώματός μας μπορεί κανείς να βρει δύο συνδέσμους με περισσότερες πληροφορίες). Στην συζήτηση που ακολούθησε εντός της Ορθόδοξης ακαδημαϊκής κοινότητας και στις εύλογες αντιδράσεις ακούγονται φράσεις όπως “ελευθερία του λόγου” ή της “συνείδησης”. Πάνω σε ποια βάση όμως μπορούν αυτές οι έννοιες να τεμηριωθούν ως αιτήματα και αξίες; Στην Δύση, ο Προτεσταντισμός σαφώς συνέβαλε στην διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την “ανάδυση του υποκειμένου”. Θυμίζω ότι η περίφημη δήλωση του Λουθήρου “εδώ στέκομαι” (ανεξάρτητα αν τελικά την είπε ή όχι) προλογίζεται από την διακήρυξη χειραφέτησης από μια ασφυκτική εκκλησιαστική εξουσία και την επίκληση της “συνείδησής του”. Η φράση ολόκληρη: “Εκτός αν βεβαιωθώ από τις Γραφές και την ορθή λογική, δεν παραδέχομαι την εξουσία των παπών και των συνόδων, επειδή στις αποφάσεις τους έχουν συγκρουσθεί η μία με την άλλη. Η συνείδησίς μου μένει αιχμαλωτισμένη από το Λόγο του Θεού. Δεν μπορώ να ανακαλέσω και δεν θα ανακαλέσω το παραμικρό, επειδή το να κάμω κάτι που εναντιώνεται στη συνείδησή μου, δεν είναι ούτε δίκαιο ούτε ασφαλές. Εδώ στέκομαι, αδυνατώ να κάμω διαφορετικά. Ο Θεός ας με βοηθήσει. Αμήν” (Roland H. Bainton, Εδώ Στέκομαι, μετ. Γεράσιμου Ζερβοπούλου [Αθήνα: Εκδόσεις ο Λόγος, 1959],164).
Εντός του Προτεσταντικού κόσμου γίνεται τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλη συζήτηση για την ανάγκη διόθρωσης των στρεβλώσεων που γεννά μία ακραία εφαρμογή αυτής της αρχής. Από την άλλη όμως πιστεύω ότι είναι ανάγκη – όσο κλισέ κι αν ακουστεί – η Ορθόδοξη εκκλησία να συναντήσει την νεωτερικότητα. Για να γίνει αυτό χρειάζεται ταπεινοφροσύνη. Δυστυχώς, ενώπιον μία Δύσης η οποία παραδέχεται αυτοκριτικά τα αδιέξοδά της πολλοί Ορθόδοξοι αντί να στοχαστούν με πνεύμα μετριοπάθειας τα δικά τους ελλείμματα και προκλήσεις φέρονται με ένα είδος αυτάρεσκου ναρκισσισμού νιώθοντας ένα είδος ανωτερότητας και μεγαλείου. Ευτυχώς υπάρχουν εξαιρέσεις. Ελπίζω η οξύτητα με την οποία θέτει αυτά τα ζητήματα η πανδημία να αποβεί γόνιμο έδαφος για νέες συνθέσεις και συναντήσεις.
https://publicorthodoxy.org/2020/05/07/silencing-theologians-in-serbia/