Γράφοντας ένα άρθρο για την πολιτική θεωρία των Μεταρρυθμιστών διάβασα το βιβλίο “Για την Εγκόσμια Εξουσία” του Μαρτίνου Λούθηρου που έχουμε την τύχη να είναι μεταφρασμένο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις. Είναι χαρακτηριστικός ο υπότιτλός του: “Για την εγκόσμια εξουσία: και μέχρι που εκτείνεται η υπακοή μας σε αυτήν”.
Ένα από τα βασικά σημεία της ανάλυσης του μεγάλου Μεταρρυθμιστή είναι ότι η εξουσία έχει όρια και το ίδιο έχει και η δική μας υπακοή σε αυτήν. Κεντρικό σημείο της θεώρησης του Λουθήρου είναι η διδασκαλία των “δύο βασιλείων”. Υπάρχει το βασίλειο του Θεού που αφορά τους πιστούς και το βασίλειο του κόσμου που αφορά όλους τους άλλους. Αυτά τα δύο είναι διακριτά και διαχωρισμένα. Πρέπει να πω ότι η θέση αυτή έχει τα όρια της και ότι τροποποίηθηκε ουσιαστικά από άλλους Αναμορφωτές. Όμως μέσα στο πλαίσιο της ανάλυσης του Λουθήρου παραμένει χρήσιμη καθώς μας βοηθά να θέσουμε “όρια” σε αυτά που αφορούν το ανθρώπινο βασίλειο και την ανθρώπινη εξουσία και διακυβέρνηση. Έτσι υποστηρίζει ότι, “η εγκόσια εξουσία διέπεται από νόμους που δεν μπορούν να εφαρμοστούν παρά επάνω στο σώμα, στα περιουσιακά αγαθά και καθετί επίγειο, στα εξωτερικά δηλαδή πράγματα. Όμως ό,τι αφορά την ψυχή, ο Θεός δεν μπορεί αλλά και δεν θέλει να αφήσει σε κανέναν άλλο το δικαίωμα της διακυβέρνησης” (σελ. 88). Βέβαια η βασική αναφορά του Λουθήρου εδώ αφορά στην απόρριψη κάθε επιβολής που αφορά στο θέμα της πίστης. Η πίστη και τα δόγματα δεν είναι κάτι που η εξουσία έχει δικαίωμα να επιβάλλει στους ανθρώπους. Έχει όμως και γενικότερη εφαρμογή καθώς θέτει ένα όριο στη δικαιοδοσία της. Επίσης η αναφορά του Λουθήρου αποτελεί και μία προδειδοποίηση προς τον άνθρωπο να μην δώσει στην εξουσία περισσότερη σημασία από αυτήν που της αρμόζει. Γράφει ότι αν η κοσμική εξουσία σε πρόσταζε κάτι που αφορά την ψυχή σου εσύ πρέπει να απαντήσεις, “ο εωσφόρος δεν έχει το δικαίωμα να έχει το θρόνο του δίπλα στο Θεό. Κύριέ μου, σας οφείλω υπακοή σε ό,τι αφορά το σώμα μου και τα αγαθά μου. Δώστε μου διαταγές μέσα στα όρια της επί της γης εξουσίας σας και θα σας υπακούσω. Αλλ’ εάν με διατάξετε να πιστέψω ετούτο ή εκείνο, και να αποχωριστώ τα βιβλά, δεν θα υπακούσω διότι σε μια τέτοια περίπτωση θα ενεργούσατε σαν τύραννος, θα υπερβαίνατε τα δικαιώματά σας και θα δίνατε διαταγές εκεί όπου ούτε η δικαιοδοσία σας, ούτε η εξουσία σας θα σας επέτρεπε να το κάνετε” (σελ 99).
Ο Λούθηρος γενικά δεν έχει μια θετική εκτίμηση για τους επίγειους ηγέτες. Γράφει, “πρέπει άλλωστε να γνωρίζεις ότι από αρχής κόσμου ένας σοφός ηγεμόνας υπήρξε πάντοτε ένα σπάνιο είδος και ένας ευσεβής ηγεμόνας κάτι το ακόμη πιο σπάνιο. Εν γένει, οι ηγεμόνες είναι οι μεγαλύτεροι ανόητοι ή οι χειρότεροι αλήτες πάνω στη γη. Γι’ αυτό πρέπει να περιμένει κανείς εκ μέρους τους το χειρότερο και να μην ελπίζει τίποτα το καλό, ιδίως όσον αφορά τις πνευματικές υποθέσεις που έχουν να κάνουν με τη σωτηρία της ψυχής” (σελ. 101). Βέβαια ο λαός αξίζει τους ηγεμόνες του. Ή όπως γράφει, με το κλασσικό ύφος του, “στα βατράχια, πελαργοί αξίζουν για βασιλιάδες” (σελ. 102). Σε κάθε περίπτωση η επίγεια εξουσία είναι ένα αναγκαίο κακό. Γιατί “εάν όλος ο κόσμος είχε αληθινούς χριστιανούς, δηλαδή αληθινούς πιστούς, δεν θα ήταν καθόλου απαραίτητο ούτε και χρήσιμο να υπάρχουν ηγεμόνες, ρομφαίες και νόμοι” (σελ. 58). Αλλά επιεδή ζούμε στον κόσμο που ζούμε “ο χριστιανός υποτάσσεται εθελουσίως στην εξουσία της ρομφαίας, πληρώνει τους φόρους, τιμά τις αρχές, υπηρετεί, βοηθά και κάνει ότι ο ίδιος μπορεί ώστε να διασωθεί ο σεβασμός και ο φόβος της εξουσίας” (σελ. 67).
Αν και ο Λούθηρος χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις στην στάση του και παρά το γεγονός ότι δεν ανέπτυξε μια συνεπή και ολοκληρωμένη πολιτική θεολογία είναι χρήσιμο να ακούσουμε αυτά που μας λέει όταν γράφει ότι, “η ψυχή δεν βρίσκεται στην εξουσία του Καίσαρα, ο οποίος δεν μπορεί ούτε να τη διδάξει, ή να την καθοδηγήσει, ούτε να τη σκοτώσει, ή να της δώσει ζωή, ούτε να τη δέσει, ή να τη λύσει, ούτε να τη δικάσει, ή να την καταδικάσει, ούτε να την κρατήσει, ή να την αφήσει ελεύθερη” (σελ. 98). Για αυτό όπως συχνά λέμε, “ψηφίστε με τα χέρια σας όχι με την ψυχή σας”! Ας ψηφίσουμε αναγνωρίζοντας τα όρια των ανθρώπινων λύσεων και διακηρύττοντας την απόλυτη εμπιστοσύνη μας στην πρόνοια και κυριαρχία του Θεού για τη ζωή μας!
