Μάι 28, 2019 | Ψαλμοί
O Ψαλμός αυτός μας διδάσκει. Δύσκολα θα τον έλεγες προσευχή μιας και σε αυτόν ο Ψαλμωδός δεν απευθύνεται άμεσα προς τον Θεό. Μιλά για τον Θεό αλλά όχι στον Θεό. Είναι λοιπόν ένας Ψαλμός που μας διδάσκει ότι η ζωή μας και η πορεία μας είναι καρπός διαφόρων συσχετισμών. Ο πρώτος αφορά τον συσχετισμό μεταξύ του τι σκεφτόμαστε και του τι πράττουμε. Έτσι ο άφρονας πρώτα “λέει στην καρδιά του” – που είναι ένας άλλος τρόπος να πούμε “σκέφτεται” – και μετά “πράττει”. Το πώς σκεφτόμαστε και το τι σκεφτόμαστε παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στο πως ζούμε, ενεργούμε και πράττουμε. Υπάρχει όμως και ένας άλλος συσχετισμός που ερμηνεύει την ζωή. Είναι η σύνδεση του της σχέσης μας με τον Θεό και της σχέσης μας με τον συνάνθρωπό μας. Σύμφωνα με τον Ψαλμό αυτό η ρήξη της πρώτης γεννά εκφυλισμό της δεύτερης. Ο άφρονας που σκέφτεται ότι δεν υπάρχει Θεός είναι αυτός που στη συνέχεια και ως αποτέλεσμα εκμεταλεύεται τον πλησίον του και αδικεί τον αδύναμο. Η απομάκρυνση του Θεού από την ζωή μας φέρνει αποδόμηση και αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού.
Ο Ψαλμός αυτός δεν μας διδάσκει μόνο την διάγνωση αλλά δείχνει και προς την θεραπεία. Κλείνει με μία ερώτηση που ίσως να μοιάζει εκτός πλαισίου μιας και τοποθετεί χρονικά τον Ψαλμό στα χρόνια της Βαβυλωνιακής αιχμαλωσίας. Το ερώτημα όμως ανεξάρτητα από το συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο είναι “ποιος θα χαρίσει απ’ τη Σιών τη σωτηρία του Ισραήλ;” Ποιος μπορεί να βγάλει τον άνθρωπο από αυτό το αδιέξοδο; Η απάντηση είναι ο Κύριος. Μόνο αν μπει ο Κύριος ξανά στο κέντρο των συσχετισμών της ζωής και της κοινωνίας θα έρθει ξανά “αγαλλίαση” και “ευφροσύνη” (εδ. 7).
Μάι 24, 2019 | Ψαλμοί
Πόσες φορές θα τολμούσες να ρωτήσεις “έως πότε” στον Θεό; Μία φορά ίσως, αν ένοιωθες πολύ πιεσμένος από κάποια κατάσταση; Μία ακόμη, αν ήσουν πολύ απελπισμένος; Από εκεί και πέρα όμως ίσως ένοιωθες ότι επιμένοντας αγγίζεις τα όρια της αυθάδειας, της αμετροέπειας, της προσβολής. Ο Ψαλμωδός ξεκινά τον Ψαλμό αυτόν επαναλαμβάνοντας αυτήν την ερώτηση τέσσερις φορές στον Θεό. Την μία μετά την άλλη. Θα μπορούσαμε φυσικά να αναρωτηθούμε τι άραγε φανερώνει αυτό για τον Ψαλμωδό; Για την ψυχική του κατάσταση, για τις περιστάσεις της ζωής του. Όμως ίσως είναι καλύτερα να ρωτήσουμε τι φανερώνει για τον Θεό.
Ο Θεός ανέχεται, ακούει, δέχεται την προσευχή του Ψαλμωδού. Δεν θέλει ο λατρευτής Του να Τον πλησιάζει κρύβοντας το τι πραγματικά νιώθει και πιστεύει, πνίγοντας τα αισθήματά του. Η φράση του Κυρίου μας στο ευαγγέλιο του Ιωάννη ότι θέλει αυτοί που Τον λατρεύουν να το κάνουν “εν πνεύματι και αν αληθεία” αποκτά εδώ μια άλλη σημασία. Ο Θεός μας θέλει αληθινούς μπροστά Του. Μόνο έτσι η λατρεία γίνεται μια πράξη πραγματικής συνάντησης και ένα πεδίο αλλαγής. Αυτό ακριβώς γίνεται και μέσα στον Ψαλμό μας. Μόλις έξι εδάφια κι όμως μέσα τους συντελείται μια μεταμόρφωση. Στα εδ. 1 – 2 ξεκινούμε με τα τέσσερα “έως πότε” αλλά φτάνοντας στο εδ. 6 βρίσκουμε τέσσερις δηλώσεις γιορταστικής εμπιστοσύνης: “ελπίζω στην αγάπη σου”, “νιώθω αγαλλίαση για τη σωτηρία που μου χαρίζεις”, “στον Κύριο που με ευεργέτησε θα ψέλνω”, “την παρουσία του Κυρίου…θα υμνώ”. Η “αλήθεια θα σας ελευθερώσει” λέει αλλού ο Ιησούς. Κι αυτό βιώνει εδώ ο Ψαλμωδός.
Μάι 20, 2019 | Ψαλμοί
“Λιγόστεψαν οι αλήθειες” (εδ. 2 στους Εβδομήκοντα / ωλιγώθησαν αι αλήθειαι) και περίσσεψαν τα ψέματα, τα απατηλά και δόλια λόγια, οι κομπασμοί. Μέσα σε αυτήν την συνθήκη βρίσκει τον εαυτό του ο Ψαλμωδός. Τα αμαρτωλά χείλη είναι ένα από τα προβλήματα που ίσως περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ταλαιπωρεί τον Ψαλμωδό και παραπονιέται για αυτό στον Θεό μέσα στο Ψαλτήριο. Ο πόνος και το κακό που η γλώσσα προξενεί είναι ένα από τα κεντρικά θέματα πολλών ψαλμών. Εδώ βλέπουμε την ρίζα του. Είναι η εντύπωση ότι “σ’ εμάς ανήκουν τα χείλη μας” (εδ. 5) και έτσι “θα λέμε ό,τι θέλουμε”. Στον αντίποδα έχουμε τα λόγια του Κυρίου. Διαβάζουμε στο εδ. 7, “τα λόγια του Κυρίου, λόγια καθαρά, ασήμι ανόθευτο σε χωματιένο χωνευτήρι καθαρισμένο εφτά φορές”. Εκεί μπορεί ο αβοήθητος, ο φτωχός και ο κατατρεγμένος να βρει καταφύγιο και προστασία. Η μελέτη της Γραφής και η ακρόαση του Λόγου του Θεού μέσα στην κοινότητα της εκκλησίας αποκτούν λοιπόν μιαν άλλη διάσταση μέσα από την σκοπιά αυτού του Ψαλμού.
Μάι 19, 2019 | Ψαλμοί
Υπάρχουν φορές που ο “δίκαιος” νιώθει πως ζει σε ένα περιβάλλον αφιλόξενο και εχθρικό. Σε μία “ασέληνη νύχτα” (“σκοτομήνη” στην μετάφραση των Εβδομήκοντα) και σε ερείπια (εδ. 3). Τότε γεννιέται πιεστικό το ερώτημα “τι θα μπορούσε πια ο δίκαιος να κάνει;”
Μία κλασσική απάντηση είναι η φυγή. Μάλιστα μοιάζει να είναι αυτό που μας συμβουλεύει ο ίδιος ο κόσμος. “Ξενητέψου σαν το σπουργίτι στα βουνά” (μετάφραση Εβδομήκοντα).
Η απάντηση όμως του Ψαλμού είναι διπλή. Ο Θεός είναι στον θρόνο Του στον ουρανό (εδ. 4). Ο κόσμος αυτός ακόμη κι αν μοιάζει χαοτικός είναι κάτω από την εξουσία και την διακυβέρνηση του Θεού. Επίσης είναι κάτω από την κρίση Του (εδ. 5 – 6). Αυτό βέβαια μας παρηγορεί αλλά ταυτόχρονα είναι κάτι το πολύ γενικό και απρόσωπο. Για αυτό και η άλλη πλευρά της απάντησης είναι ότι το μάτια του Θεού ακόμη και τα βλέφαρά του “εις τον πένητα αποβλέπουσιν” (εδ. 4). Το πρόσωπό του βλέπει τον ευθύ και τον δίκαιο. Σύμφωνα όμως με το Εβραϊκό, ο ευθύς θα δει το πρόσωπό Του. Μάλλον δεν χρειάζεται να επιλέξουμε αλλά να δούμε ότι το ένα περιλαμβάνει και το άλλο. Ο Θεός κυβερνά και μέσα στον χρόνο Του θα κρίνει. Στο μεταξύ όμως προσφέρει μια σχέση πρόσωπο προς πρόσωπο με τον ευθύ!
Μάι 19, 2019 | Χριστιανική Ζωή
Στο περιστατικό της συνάντησης του Αβραάμ με τον Φιλισταίο βασιλιά Αβιμέλεχ στην Γένεση 20, ο άνθρωπος της πίστης φέρεται με απιστία και με δόλο. Κρύβει το γεγονός ότι η Σάρα είναι γυναίκα του και έτσι θέτει σε κίνδυνο ένα ολόκληρο έθνος αλλά και την εκπλήρωση της διαθήκης του Θεού! Όταν ο Αβιμέλεχ τον ελέγχει τότε ο Αβραάμ δικαιολογείται. Αξίζει να δούμε τις δικαιολογίες του.
Η πρώτη είναι στο εδ. 11 “Σκέφτηκα απλώς ότι δεν υπάρχει καθόλου φόβος Θεού σ’ αυτόν τον τόπο, και θα με σκότωναν εξαιτίας της γυναίκας μου”. Ρίχνει το βάρος της ευθύνης στους άλλους. Οι άλλοι είναι κακοί και εγώ δεν είχα κάποια άλλη επιλογή. Μετά συνεχίζει στο εδ. 12 “Κι έπειτα είναι πράγματι αδερφή μου· είναι κόρη του πατέρα μου, όχι όμως και της μάνας μου. Γι’ αυτό και έγινε γυναίκα μου”. Ένας άλλος κλασσικός τρόπος να δικαιολογηθούμε είναι να παίξουμε με το γράμμα του νόμου αγνοώντας την ουσία. Να μην πούμε ψέμα χωρίς όμως να τελικά να λέμε την αλήθεια. Μπορεί λοιπόν όντως να ήταν και ετεροθαλής αδελφή του. Κυρίως όμως ήταν γυναίκα του! Στο εδ. 13, o Αβραάμ λέει και κάτι ακόμη. Διαβάζουμε, “τής είπα: “Έτσι θα δείξεις την αγάπη σου σ’ εμένα: σε κάθε τόπο που θα πηγαίνουμε, θα λες για μένα ότι είμαι αδερφός σου”. Σαν να λέει, “το έκανα κι άλλη φορά και δεν υπήρχε πρόβλημα”, ή “μα πάντα αυτό κάνω”. Φυσικά εδώ ο αναγνώστης της Γένεσις ξέρει από το κεφ. 12 ότι πράγματι ο Αβραάμ το ξαναέκανε αλλά επίσης το πόσο καταστροφικό απέβη. Όμως, η πιο κλασσική και συνάμα επικίνδυνη δικαιολογία είναι αυτή που βρίσκουμε στην αρχή του εδ. 13, όπου ο Αβραάμ λέει, “όταν ο Θεός με οδήγησε μακριά από την πατρίδα μου στην ξενητειά, τής είπα: “Έτσι θα δείξεις την αγάπη σου σ’ εμένα: σε κάθε τόπο που θα πηγαίνουμε, θα λες για μένα ότι είμαι αδερφός σου”. Δείτε ότι τελικά ρίχνει την ευθύνη στον Θεό. Σε αυτό μας θυμίζει τον Αδάμ και την περίφημη φράση του “η γυναίκα που μου έδωσες…”. Είναι ο Θεός, παραπονιέται ο Αβραάμ, που τον οδηγεί από εδώ και από εκεί μακριά από την πατρίδα του. Είναι ο Θεός που τον βάζει σε όλες αυτές τις επικίνδυνες περιπέτειες. Τι θα περίμενε να κάνει; Αφού ο Θεός τον εκθέτει σε τόσους κινδύνους τότε αυτός θα πρέπει με κάποιον τρόπο να προστατευθεί. Φυσικά, πίσω από όλα αυτά κρύβεται η απιστία του στις υποσχέσεις του Θεού. Τελεία και παύλα.
Μάι 16, 2019 | Πολιτισμός
Στην ταινία Wonder Wheel ο Woody Allen καταφέρνει να αφηγηθεί με θεατρικό τρόπο την ζωή μιας οικογένειας εστιάζοντας στο πρόσωπο της Ginny (Kate Winslet). Το κλειδί που ξεκλειδώνει το νόημά της είναι ο τροχός – the wonder wheel – που βρίσκεται στο background της ταινίας, ρίχνοντας την σκιά του στη ζωή της. Είναι ο τροχός που τους κρύβει τον ωκεανό, που κόβει τη θέα και περιορίζει τον ορίζοντα, κυριολεκτικά αλλά και συμβολικά. Κι όχι μόνο, το βράδυ ρίχνει το φως του μέσα στο φθαρμένο σπιτικό χρωματίζοντάς το μπλε και κόκκινο, ξανά και ξανά. Η Ginny είναι μία γυναίκα καταδικασμένη να ζει με τον τρόπο του τροχού, δηλαδή να επαναλαμβάνει μοιραία τα ίδια λάθη (την απιστία προς τον άνδρα της, το ποτό). Πιστεύει ότι μέσα από τον έρωτα με έναν νεότερο άνδρα θα βρει διέξοδο, θα καταφέρει να σπάσει τον φαύλο κύκλο, να ξεφύγει από τον τροχό. Η ταινία όμως τελειώνει με το γκρέμισμα της ελπίδας. Ο τροχός επιστρέφει ξανά εκεί που ξεκίνησε. Το ενδιαφέρον είναι ότι την αφελή ονειροπόληση τώρα την αντικαθιστά ο άχρωμος κυνισμός. Η ταινία κλείνει με μια συζήτηση απόλυτα κοινότοπη και ανούσια. Η ζωή συνεχίζεται…. Ποια ζωή; Ένας τροχός που πια δεν επιφυλάσσει καμία έκπληξη κανέναν θαυμασμό, καμία προσδοκία.
Σχολιάζοντας ένα μυθιστόρημα με ανάλογη κατάληξη, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης γράφει: “… Η ζωή συνεχίζεται – Σε πάμπολλες περιπτώσεις δεν υπάρχει κουβέντα πιο σκληρή από αυτή”.
