Η επισφαλής γοητεία του οράματος
Ομιλία στην εκδήλωση προς τιμή του αείμνηστου Άργου Ζωδιάτη που διοργανώθηκε από την Ευαγγελική Εκκλησία Κατερίνης το Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2019
Με αφορμή το έργο του αείμνηστου Άργου Ζωδιάτη που ήταν κατεξοχήν έργο οραματιστικό θα ήθελα να σας καλέσω σε έναν γενικό αναστοχασμό περί οραματισμού. Διάλεξα αυτόν τον τίτλο γιατί αυτό που θα ήθελα να υποστηρίξω σήμερα είναι το ότι ο δρόμος του οραματιστή είναι γοητευτικός αλλά μπορεί να γίνει και επικίνδυνος. Θα ξεκινήσω με έναν ορισμό που μας δίνει ο Bill Hybels, ιδρυτής και μέχρι πρότινος ποιμένας της εμβληματικής εκκλησίας Willow Creek Community Church στο Illinois. Στο βιβλίο του Courageous Leadership ορίζει τον οραματισμό ως εξής: “Ο οραματισμός είναι μία εικόνα του μέλλοντος που γεννάει πάθος” (σελ. 32). Είναι μία εικόνα, ένα όνειρο, ένας πόθος για το μέλλον ο οποίος εμπνέει και φορτίζει με πάθοςτο παρόν. Ο ορισμός αυτός, γοητευτικός κι αυτός εκ πρώτης όψεως είναι όπως θα προσπαθήσω να δείξω, επισφαλής, δηλαδή κρύβει κινδύνους.
Ο πρώτος κίνδυνος είναι να μπερδέψουμε την προσωπική φιλοδοξία με τον οραματισμό. Ο οραματισμός, λοιπόν, σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, αφορά σε μία εικόνα του μέλλοντος. Το ερώτημα είναι από πού και πώς προκύπτει αυτή η εικόνα; Πώς ξέρω ότι είναι μία αποκάλυψη του Θεού και όχι μία δική μου φιλοδοξία. Ο Νίκος Δήμου έγραψε το Ειρωνικό Νεοελληνικό Λεξικό διακωμωδώντας το πως συχνά κρύβουμε το τι πραγματικά θέλουμε να πούμε μέσα σε λέξεις ευηπόληπτες. Φοβάμαι ότι έχουμε και εμείς ένα παρόμοιο εκκλησιαστικό λεξικό. Για παράδειγμα, όταν κάποιος μας ζητήσει να κάνουμε κάτι εμείς λέμε “θα προσευχηθώ” και συχνά αυτό είναι ένας ευγενικός τρόπος για να πούμε “η απάντησή μου είναι όχι αλλά δεν θέλω να σου το πω ευθέως”. Ένα άλλο τέτοιο πολύ συχνό λεκτικό κόλπο είναι το να βαπτίζουμε φιλοδοξίες μας, επιθυμίες μας, ιδέες μας ακόμη και εμμονές μας ως “οραματισμούς”.
Ένας άλλος κίνδυνος είναι αυτός που “βλέπει” να υποτιμήσει και να περιφρονεί αυτούς που “δεν βλέπουν”. Το πρόβλημα με τους περισσότερους οραματιστές είναι ότι βλέπουν κάτι που δεν βλέπουν οι υπόλοιποι. Κάτι το οποίο ανήκει στο μέλλον προφανώς δεν υπάρχει στο παρόν. Και εδώ είναι που μπορεί τα πράγματα να στραβώσουν. Συχνά άνθρωποι του οράματος χάνουν την υπομονή τους και εύκολα κουράζονται με ανθρώπους που δεν μπορούν να δουν πέρα από το εδώ και το τώρα. Κάτι που πρέπει να θυμούνται οι οραματιστές είναι πως είναι πολύ δύσκολο να σύρουν κάποιους προς κάτι το οποίο δεν έχουν οι ίδιοι δει. Άρα είναι σημαντικό να κοντοσταθούν και να βοηθήσουν τους άλλους. Το πρόβλημα είναι ότι συχνά οι οραματιστές είναι ανυπόμονοι και θέλουν να φτάσουν στο μέλλον γρήγορα. Εδώ βέβαια ισχύει η γνωστή παροιμία, “αν θες να πας γρήγορα πήγαινε μόνος σου. Αν θες να πας μακριά πήγαινε μαζί με άλλους”.
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα ένα ακόμη πιο σοβαρό πρόβλημα είναι το να ταυτιστεί κάποιος τόσο πολύ με το όραμά του που να αντιμετωπίζει κάθε έναν που με κάποιον τρόπο το αμφισβητεί ως αντίπαλο και ως εχθρό. Επιστρέφοντας στον ορισμό του Hybels σας θυμίζω ότι μιλά για “πάθος” και το πάθος ως γνωστόν τυφλώνει και ηλεκτρίζει με ένταση τα πάντα. Γράφει ο Hybels σε ένα σημείο του βιβλίου του πως όταν κάποιοι ηγέτες στην εκκλησία του δεν ήταν ιδιαίτερα ενθουσιασμένοι με τον οραματισμό του τους είπε “είμαι αποφασισμένος να συμμορφωθούμε με το θεόσταλτο σχέδιο αυτής της εκκλησίας… εάν κάποιος από εσάς νιώθει απρόθυμος να ταυτιστεί με αυτό το σχέδιο τότε είστε ελεύθεροι να βρείτε μιαν άλλη εκκλησιαστική διακονία που θα μπορέσετε να υπηρετήσετε” (σελ. 64). Ο Hybels περιέλαβε αυτό το περιστατικό στο βιβλίο του ως κάτι το θετικό. Προσωπικά το διάβασα με τρόμο. Πόσο σημαντικό είναι να μπορούμε να δεχτούμε την αμφισβήτηση και τον αντίλογο όταν φυσικά αυτός είναι καλόβουλος και τεκμηριωμένος. Πόσο ανάγκη είναι να περιστοιχιστεί ο οραματιστής από ανθρώπους που θα του πουν με ειλικρίνεια και αγάπη αυτό που πιστεύουν. Σε μία συγκλονιστική σκηνή από τον Βασιλιά Ληρ ο Κεντ προσπαθεί να ορθώσει αντίλογο στην απόφαση του βασιλιά και να τον αποτρέψει από μία ανόητη απόφαση για να εισπράξει την μήνιν του Ληρ. Ενώ ετοιμάζεται να τον σκοτώσει του λέει “Σκότωσε τον γιατρό σου, μήπως έτσι γιατρέψεις την άθλια πάθησή σου!”
Ο τελευταίος κίνδυνος είναι το να μπερδέψουμε τον στόχο με τον δρόμο που μας οδηγεί εκεί. Τον σκοπό με τα μέσα εκπλήρωσής του. Μία από τις πιο χρήσιμες ιστορίες που διάβασα ποτέ μου ήταν για κάποια εταιρία που έκανε τρυπάνια. Κάλεσαν έναν σύμβουλο να τους βοηθήσει στον σχεδιασμό επειδή οι πωλήσεις τους δεν πήγαιναν καλά. Το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να τους ρωτήσει, τι είναι αυτό που κάνετε εδώ; Ποια είναι η αποστολή σας. Να φτιάχνουμε τρυπάνια, απάντησαν. Τότε εκείνος του είπε, όχι, η αποστολή σας είναι η τρύπα! Να φτιάχνετε τρύπες. Τα τρυπάνια είναι απλώς ένας τρόπος να το κάνετε. Ένας σημαντικός κίνδυνος για τους οραματιστές είναι να χάσουν το όραμα του τέλους, της μεγάλης εικόνας και να εγκλωβιστούν σε κάτι που απλά αφορά τον τρόπο, το μέσο και όχι τον σκοπό. Κοντολογίς εάν ο οραματιστής δεν είναι ευέλικτος μπορεί να γίνει εμμονικός, δύσκαμπτος και δυσάρεστος.
Άρα;
Άρα μάλλον χρειαζόμαστε ένα άλλο μοντέλο, μίαν άλλη προσέγγιση για να ορίσουμε την έννοια του οραματισμού. Ένα τρόπο που περιορίζει τους κινδύνους που μόλις αναφέραμε αλλά ταυτόχρονα αφήνει χώρο για να ανθίσουν και να καρπίσουν νέοι οραματισμοί. Έναν τέτοιο μας προσφέρει ένας άλλος ποιμένας, ο Τιμ Κέλλερ στο βιβλίο του Center Church. Εκεί προτείνει τον ακόλουθο ορισμό “ο θεολογικός οραματισμός είναι το όραμα του τι πρέπει να κάνεις με αυτό που πιστεύεις στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο που ζεις” (σελ. 18). Υπάρχει μία βασική δομική διαφορά σε αυτόν τον οραματισμό σε σχέση με τον προηγούμενο που εξετάσαμε. Στον πρώτο ξεκινούμε από το μέλλον, σε αυτόν ξεκινούμε από το παρελθόν. Ο οραματισμός δεν γεννιέται από μία εικόνα στο μέλλον αλλά από μία αλήθεια αποκαλυμμένη στο παρελθόν. Η ερώτηση κλειδί δεν είναι “τι θέλω να δω στο μέλλον” αλλά “τι σημαίνει αυτό που μου έχει παραδοθεί για το παρόν”; Ξεκινώ λοιπόν από την δογματική και δοσμένη αλήθεια και παλεύω με το ερώτημα τι σημαίνει αυτό για μένα στο εδώ και στο τώρα. Ο οραματισμός λοιπόν, είναι “μία πιστή αναδιατύπωση του ευαγγελίου με πλούσιες εφαρμογές και αναγωγές για την ζωή, διακονία και αποστολή σε ένα είδος πολιτισμού σε κάποια δεδομένη περιόδο στην ιστορία”. Ο οραματισμός λοιπόν γεννιέται καθώς εφαρμόζεις τις αρχές του ευαγγελίου σε μια συγκεκριμένη συγκυρία. Ένας τέτοιος ορισμός πιστεύω μας δίνει ένα καλύτερο πλαίσιο για να πορευθούμε.
