Σκέψου Αλλιώς

Το αίσθημα της αδικίας που σε πνίγει και η έλξη της εκδίκησης είναι βαθιά ριζωμένα στην ανθρώπινη καρδιά. Η τάση να θέλουμε να ανταποδώσουμε το κακό που μας έγινε μοιάζει φυσιολογική και αναπόφευκτη. Ο Χριστός όμως μας δίδαξε να αγαπούμε τους εχθρούς μας και να ευλογούμε αυτούς που μας καταρώνται. Ο απ. Παύλος μας τόνισε ότι εάν ο εχθρός μας πεινά πρέπει να τον ταίζουμε και αν διψά να τον ποτίζουμε. Διαβάζοντας όμως τον Ψαλμό 17 μοιάζει να αγνοεί αυτήν την υψηλή ηθική και να εκφράζει το ένστικτο της ανταπόδωσης. Διαβάζουμε έτσι ο Ψαλμωδός να προσεύχεται “γονάτισέ τους… Κύριε με το χέρι σου λιγόστεψε τους τη ζωή! Δώσ’ τους την τιμωρία που τους φύλαγες…” (13 – 14). 

Αξίζει όμως να δούμε τον Ψαλμό αυτό λίγο πιο προσεκτικά. Αυτό που είναι απολύτως βέβαιο είναι το ότι ο Ψαλμωδός νιώθει περικυκλωμένος από εχθρούς και επίσης ότι νιώθει αισθήματα εκδίκησης ενάντιά τους. Το ερώτημα είναι τι κάνει με αυτά! Δηλαδή το ερώτημα δεν είναι τι νιώθει ο Ψαλμωδός αλλά τι κάνει με τα αισθήματά του. Τα μεταλάσσει σε σχέδια, τα μετατρέπει σε πράξη; Όχι, αυτό που βλέπουμε είναι ότι τα προσεύχεται. Δηλαδή τα παραδίδει στον Θεό.
Σύμφωνα με το εδ. 3 ο Ψαλμωδός ξεκινά αυτήν την προσευχή του την νύχτα. Καταλήγει στο εδ. 15 λέγοντας, “όμως εγώ δικαιωμένος θα δω το πρόσωπό σου. Όταν ξυπνήσω θα ευφρανθώ από την παρουσία του”. Λέει με άλλα λόγια, “τώρα πάω για ύπνο και ξέρω ότι όταν ξυπνήσω όλα θα έχουν τακτοποιηθεί”. Αντί να μείνει ξύπνιος και να σχεδιάζει το τι θα κάνει και το πως θα εκδικηθεί τους εχθρούς του ή ακόμη να τους στήνει παγίδες μέσα στην νύχτα, αυτός κοιμάται! Κοιμάται και περιμένει ξυπνώντας να δει την δικαίωσή του. Πώς θα γίνει αυτό; Στο εδ. 13 έχουμε το κλειδί, προσεύχεται, “έλα Κύριε αντιμετώπισέ τους”! Βάζει τον Θεό στην υπόθεση. Στην πραγματικότητα αφήνει και παραδίδει την υπόθεση στον Θεό. Μάλιστα αξίζει να σημειώσουμε ότι η λέξη “έλα” (“ανάστηθι” στην μετάφραση του Βάμβα) μπορεί να σημαίνει στο Εβραϊκό κείμενο ακόμη και “ξύπνα”! Ο Ψαλμός κοιμάται επειδή έχει ξυπνήσει τον Θεό. Μερικές φορές το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε όταν μας πνίγει το δίκαιο και μέσα μας φουντώνουν αισθήματα εκδίκησης είναι το να πάμε για ύπνο…. Είναι το να αφήσουμε τον Θεό να αναλάβει. Και είναι αυτό ακριβώς αυτό που ο απ. Παύλος λέει στην Ρωμαίους 12 μέσα από την γνωστή φράση “δώστε τόπο στην οργή” εννοώντας πηγαίνε στην άκρη και δώσε χώρο στην οργή του Θεού να ενεργήσει. 

Ο Ψαλμός αυτός έχει ως θέμα του την επιθυμία. Είμαστε πλάσματα που λαχταρούμε να βρούμε χαρά, πληρότητα, απόλαυση. Συχνά όμως η επιθυμία μας αποπροσανατολίζεται, παίρνει λάθος δρόμο. Αυτό βλέπουμε να έχει συμβεί και στη ζωή του Ψαλμωδού. Τα εδάφια 3 και 4 είναι πολύ δύσκολο να μεταφραστούν καθώς το νόημα του εβραϊκού κειμένου μπορεί να πάει προς διάφορες κατευθύνσεις. Όμως υπάρχει μία λέξη που ξεχωρίζει στο τέλος του εδ. 3. Είναι η λέξη “επιθυμία”. Μέσα στην ασάφειά των εδαφίων αυτών μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μιλούν για την επιθυμία που εκτροχιάστηκε, ξεστράτισε. 

Ο Ψαλμός αυτός έχει λοιπόν σαν στόχο του της θεραπεία της επιθυμίας. Τον επαναπατρισμό της εκεί που πραγματικά ανήκει. Πριν δούμε το πώς το κάνει αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Θεός είναι υπέρ της χαράς! Δείτε το πώς ο Ψαλμός αυτός είναι γεμάτος με όρους που παραπέμπουν στην επιθυμία και στην απόλαυση: “ευχαρίστηση” (εδ. 6), “χαίρεται η καρδιά μου” (εδ. 9), “ευφραίνεται η ύπαρξή μου” (εδ. 9), “αμέτρητη χαρά” (εδ. 11), “απόλαυση αιώνια” (εδ. 11). Γράφει ο C. S. Lewis, “υπάρχει ένα ανέκδοτο για ένα μαθητή που τον ρώτησαν με τι νόμιζε ότι μοιάζει ο Θεός. Το αγόρι απάντησε, στο βαθμό που μπορούσε, ότι ο Θεός ήταν ‘ένα πρόσωπο που πάντα τριγυρίζει για να δει ποιος διασκεδάζει για να τον σταματήσει’” (Χριστιανισμός Απλώς, 107). Ο Θεός μας δημιούργησε ως πλάσματα με επιθυμίες και πόθους. Το πρόβλημα της επιθυμίας είναι ότι, όπως γράφει ξανά αλλού ο C. S. Lewis, “ο Κύριός μας βρίσκει τις επιθυμίες μας πολύ αδύνατες και όχι αρκετά ισχυρές. Είμαστε μπερδεμένα πλάσματα, που χαραμίζουμε τη ζωή μας με ποτά, σεξ και φιλοδοξίες την στιγμή που μια άπειρη χαρά μας προσφέρεται. Κάνουμε σαν ένα ανίδεο παιδί που επιθυμεί να συνεχίζει να παίζει με τις λάσπες σε έναν σκουπιδότοπο επειδή δεν μπορεί να φανταστεί τι σημαίνει η προσφορά να κάνει διακοπές στην θάλασσα. Ικανοποιούμαστε τρομερά εύκολα” (από το βιβλίο Το Βάρος της Δόξας).

Το ίδιο έγινε και με τους Ισραηλίτες. Διαβάζουμε στο εδ. 5 ο Ψαλμωδός να τονίζει ότι ο Θεός είναι η “μερίς της κληρονομίας” του και το “ποτήριό” του. Στο εδ. 6 στην μετάφραση των Εβδομήκοντα έχουμε και τον όρο “σχοινία” που παραπέμπει στα σχοινιά μέτρησης που χρησιμοποιούνταν σε μοιρασιά γης αλλά και το όρο “κλήρο”. Όλοι αυτοί οι όροι σχετίζονται με την κατάκτηση και την μοιρασιά της γης της επαγγελίας (Ιησούς του Ναυή 13:23, 14:4, 15:3, 17:5). Πόσοι άραγε τότε μπερδεύτηκαν και χάρηκαν με την γη της υπόσχεσης και όχι με τον Θεό που θα κατοικεί ανάμεσά τους. Πόσοι χάρηκαν, για να χρησιμοποιήσουμε την αναλογία του Lewis, παίζοντας με τις λάσπες αγνοώντας την προσφορά της απόλαυσης μιας πλατιάς φιλόξενης θάλασσας! 

Ο Ψαλμωδός όμως έχει καταλάβει (εδ. 7). Πίσω και πέρα από οτιδήποτε βιώνουμε στην γη στην πραγματικότητα η χαρά μας βρίσκεται “στα δεξιά” του Θεού (εδ. 11). Ο άνθρωπος λοιπόν είναι πλασμένος για να ζητά μια τέτοια χαρά, να επιθυμεί “τερπνότητες…εις τέλος”, που διαρκούν αιώνια! Όποιος λοιπόν γεύθηκε μια τέτοια χαρά ξέρει ότι “στον άδη δεν θα εγκαταλείψει [ο Θεός] την ψυχή μου, ούτε ο γνήσιος πιστός σου θ’ αφήσεις να αντικρύσει τη φθορά” (εδ. 10).  Υπάρχει μια χαρά που δεν μπορεί να περιοριστεί στον ορίζοντα αυτής της ζωής και αυτού του κόσμου. 

Την χαρά αυτήν την βρίσκουμε στα δεξιά του Πατέρα. Πώς όμως φτάνει κάποιος ή κάποια εκεί; Στις Πράξεις 2 ο Πέτρος αναφέρεται σε αυτόν τον Ψαλμό για να δείξει ότι τελικά εκπληρώνεται στον Χριστό. Είναι Αυτός στον οποίο αναφέρεται ο Ψαλμωδός στα εδ. 10 – 11. Να λοιπόν ο δρόμος προς την απόλαυση. Να ο τρόπος για να είμαστε στα “δεξιά του Πατέρα”. Καθώς ενωνόμαστε με τον Χριστό η επιθυμία μας επαναπροσανατολίζεται και επαναπατρίζεται, θεραπεύεται και πάνω από όλα εκπληρώνεται. Και τότε μπορούμε να χαρούμε κάθε άλλο “καλό” ο Θεός μας προσφέρει εδώ στη γη! Να πούμε στον Κύριο, “εσύ είσαι ο Κύριος μου. Ό,τι καλό έχω δεν προέρχεται παρά από σένα” (Ψαλμός 16:3). 

Η λατρεία δεν είναι αποκομμένη από την ηθική. Η εκδήλωση της αγάπης μου προς τον Θεό δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την έκφραση της αγάπης μου προς τον πλησίον. Αυτό μοιάζει να είναι το κεντρικό μήνυμα αυτού του Ψαλμού. Είναι πιθανό ο Ψαλμός αυτός να ανήκει σε μια μικρή λειτουργία εισόδου του προσκυνητή που ετοιμάζεται να μπει στον ναό της Ιερουσαλήμ κορυφώνοντας έτσι το προσκυνηματικό του ταξίδι στην άγια πόλη. Ανεξάρτητα όμως από το πλαίσιο και την χρήση αυτού του Ψαλμού εντύπωση προξενεί η σύνδεση της ηθικής με την λατρεία. Δηλαδή το τι κάνω στην ζωή μου, στην καθημερινότητά μου, στις σχέσεις μου είναι σχετικό με το τι κάνω μέσα στον ναό. Αξίζει μάλιστα να προσέξουμε το περιεχόμενο των ηθικών επιταγών που παραθέτει σε αυτόν ο Ψαλμωδός: ειλικρίνεια στα λόγια, ακεραιότητα στις σχέσεις, δικαιοσύνη προς τον αδύναμο, τιμιότητα στις δοσοληψίες. 

Κρατώντας λοιπόν την αρχή της σύνδεσης της λατρείας με την ηθική ερχόμαστε ξανά μπροστά στο αρχικό ερώτημα, “και ποιος λοιπόν μπορεί να σταθεί μπρος στον Θεό;” αν έτσι έχουν τα πράγματα; Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι ο Ψαλμός 15 ακολουθεί τον Ψαλμό 14. Όχι τυχαία πιστεύω. Στον Ψαλμό 14 είδαμε ότι δεν υπάρχει κανένας που να κάνει αυτά που ζητά ο Ψαλμός 15. Η σύνδεση αυτή μας βοηθά ώστε ενώ μιλούμε για την σπουδαιότητα της ηθικής να μην πέσουμε στην παγίδα του ηθικισμού. Ο Θεός μας δέχεται λόγω της χάρης Του και όχι λόγω της καλοσύνης μας. Η καλοσύνη και η ηθική είναι μία αναπόφευκτη απαίτηση της λατρείας αλλά η λογική του ψαλτηρίου δεν μας αφήνει να την δούμε ως την αιτία της. Βάζοντας του Ψαλμούς 14 και 15 δίπλα δίπλα βλέπουμε το δίλημμα. Μόνο ο δίκαιος μπορεί να λατρεύσει τον Θεό (Ψαλμός 15) αλλά δεν υπάρχει κανείς δίκαιος (Ψαλμός 14). Τότε; Η Παλαιά Διαθήκη θέτει τα ερωτήματα που απαντά η Καινή Διαθήκη. Μόνο ο Χριστός έζησε με απόλυτη και αψεγάδιαστη ακεραιότητα (Εβραίους 4:15). Ενωμένοι μαζί Του λοιπόν και μέσα σ’ Αυτόν μπορούμε να πλησιάσουμε τον Θεό (Εβραίους 4:16).